Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
planowybohaterpowieściH.SienkiewiczaWpustyniiwpuszczy),
Mrożekbytegoniewymyślił(S.Mrożek-autorsatyrycznychopo-
wiadań,felietonówiutworówdramatycznych),syndromPiotrusiaPana
(PiotruśPan-głównybohaterutworuJ.M.Barrie’egoPiotruśPan)
czywiekbalzakowski(odnazwiskaH.Balzaka).Wolnoprzypuszczać,
żesilniejszystopieńutrwaleniacechujerównieżzwiązkifrazeologiczne,
którewistocieniemająpisarskiejgenezy,aleodbiorcyprzypisują
imliterackiekorzenie,np.:chłopiecdobicia(spopularyzowaneprzez
M.Twaina),ogniemimieczem(spopularyzowaneprzezH.Sien-
kiewicza),WolnoćTomkuwswoimdomku(spopularyzowaneprzez
A.Fredrę)czyWszystkodobre,cosiędobrzekończy(spopularyzowane
przezW.Shakespeare’a).
Niniejszyzbiórmieścitakżefrazeologięmającąsłabylubwątpliwy
statusliteracki.Należątuprzedewszystkimkonstrukcjeoróżnie
odtwarzanejetymologii,np.łabędziśpiew.Wskładtejgrupywchodzą
ponadtojednostkiodługiejtradycji,którezupływemczasuoderwały
sięodswoichliterackichkorzeni-motywacjategotypuzwiązków
zatarłasięnatyle,żeobecniewiększośćmówiącychnieuświadamiajuż
sobieichpisarskiejgenezy.Cojednakciekawe,niektóreliteraturyzmy
wywodzącesięzestarożytnościdostałyniejako„drugieżycie”wskutek
wprowadzeniaichwobiegspołecznyprzezliteraturęnowożytną.Mowa
m.in.ozwiązkachmającychswojeźródłowpisarstwieEzopa,którena
nowozyskałypopularnośćdziękifrancuskiemupisarzowiJeanowi
deLaFontaine’owi,aleipolskimbajkopisarzom,np.:dzielićskóręna
niedźwiedziu;kuraznoszącazłotejaj(k)a;kwaśnewinogrona;stroićsię
wcudzepiórka.Owaswoistaaktualizacjatreścidawnychutworów
zapewnewzmocniłaistnieniedanychjednostekjęzykowych,aprzy
okazjiteżocaliłaodzapomnienialiterackiekorzenieniejednejkon-
strukcjiwyrazowej.Niewolnojednakgeneralizować,bozdużądozą
prawdopodobieństwamożnatwierdzić,żerzadkoktopołączydzisiaj
wyrażeniekwaśnewinogronazesztukąpisarską.Wartopodkreślić,
żeczasamiźródłoupowszechnieniazwiązkówwyrazowychmoże
zaciemniaćliterackąmotywacjęfrazeologizmów.Jakodowódposłużyć
mogązwiązkiostatniMohikaninorazprzeminęłozwiatrem.Trudno
zaprzeczyć,żeprzytoczonejednostkiprzeciętnymużytkownikom
językakojarząsiębardziejzobrazamifilmowymianiżeliliteraturą.
Wznacznejmierzeosłabymstatusieliterackimopisywanegomate-
riałufrazeologicznegodecydujespadekczytelnictwawogóle,awszcze-
gólnościczytelnictwaliteraturypięknej.
22
