Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
AnnaAdamska
niemrównieżwPolsce,zewzględunadyskusjęwokółduktudokumentufundacyj-
negoklasztorucystersówwŁekniez1153r.KarolMaleczyńskiprzeniósłnagrunt
polskipojęcieDszkołypisarskiej”,alewpraktyceprzychylałsięonraczejdohipotezy
oproweniencjiDzakonnej”duktudokumentułekneńskiego10.Zanimkilkadziesiąt
latpóźniejdosprawyistnienialeodyjskiejDprowincjipisarskiej”powróciłwybitny
belgijskiuczonyJacquesStiennon,paleografowiemówilichętniejowpływowych
Dszkołachpisarskich”.KonceptSchreibschuleszczególniemocnoupodobałsobiesam
BernardBischoffijegouczniowie11.
Podejmującnanowo,wkońculatpięćdziesiątychXXw.,kwestięodrębnościtzw.
duktuleodyjskiegoijegopopularnościwskryptoriachkościelnychiświeckichregio-
nuLiège,Stiennonpodałwwątpliwośćiskorygowałwieleustaleńszczegółowych,
poczynionychprzezSchubertawpoczątkachstulecia.SamegokonceptuDprowincji
pisarskiej”jednaknieodrzucił12.Pogląd,żedanymodelpisma(dukt),atrakcyjny
ztakiegoczyinnegopowodu,mógłzdominowaćwiększośćcentrówpisarskichnada-
nymtereniebezwzględunaichprzynależnośćinstytucjonalną,obroniłsiędziękiar-
gumentowioDnaturalnej”skłonnościpismałacińskiegodouniformizacji.Argument
tenwsparłododatkowoukazaniesiępofrancusku(niemalrównocześniezpracą
Stiennona)stymulującejksiążkiwęgierskiegohistorykaIstvánaHajnalanatematroli
uniwersytetówwkształtowaniunawykówgraficznychpóźnośredniowiecznejinteli-
gencji13.Hajnaldowodził,żewpoczątkowejfazieedukacjiuniwersyteckiejstudenci
dopieromusielinauczyćsiępisać-niebylionitechnicznieniepiśmienni(illiterati),
leczmusielinauczyćsięszybkiegosporządzaniapismemkursywnymnotatekzwy-
kładówilektur.Dalekoidąceujednolicenieformpisma-wtymwypadkukursywy
gotyckiej-wcałejEuropiełacińskiejstanowiłowięcwypadkowąjejatrakcyjności
idużejnośnościkanałówtransmisyjnych(tuoczywiściechodziłoorolęstudentów
wracającychzuniwersytetówdodomu,donajdalszychzakątkówEuropy).
Refleksjanadtymi-tylkopozornieprzebrzmiałymi-polemikamipaleografów
prowadzidowniosku,żemamydoczynieniazwykluczającymisięnawzajempróbami
10Zob.K.Maleczyński,Owpływieszkołypisarskiejleodyjskiejnaduktdokumentówłekneńskich
zr.1153,w:KsięgapamiątkowakuczciWładysławaAbrahama,t.1,Lwów1930,s.367-380(prze-
drukw:K.Maleczyński,Studianaddokumentempolskimwiekówśrednich,Wrocław1971,s.77-88).
CałądyskusjęskrupulatniezrelacjonowałW
.Semkowicz,Paleografałacińska,wyd.1,Kraków
1951,s.336-342.
11Zob.m.in:B.Bischoff,DiesüdostdeutschenSchreibschulenundBibliothekeninderKarolin-
gerzeit,t.1-2,Leipzig1940-Wiesbaden1980;H.Hoffmann,DieFrankenthalerSchreibschule
im12.Jahrhundert,DZeitschriftfürGeschichtedesOberrheins”140,1992,s.407-412;
idem,DiePaderbornerSchreibschuleim11Jahrhundert,w:Canossa1077:ErschütterungderWelt,
red.Ch.Stiegemann,M.Wemhoff,t.1,München2006,s.449-464.
12J.Stiennon,L’écriturediplomatiquedansladiocèsedeLiègeaumilieuduXIIIesiècle.Refletd’une
civilisation,Paris1960.
13I.Hajnal,L’enseignementdel’écritureauxuniversitésmédiévales,Budapest1959.Por.:
L.Veszprémy,Onthemarginsofbookandcharterpaleography.ThedatingofsomeHungarian
manuscriptsfromtheeleventhtothethirteenthcentury,w:DatingUndatedMedievalCharters,
red.M.Gervers,Woodbridge2000,s.193-206,atakże:M.T
.Clanchy,FromMemorytoWritten
Record.England1066–1307,wyd.3,Oxford2013,s.130-131.
