Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Locascribendi:genezapojęcia,definicjeigraniceużyteczności
13
wizualizacjiprocesurozprzestrzenianiasięokreślonegotypupisma.Rzecbymożna,
iżpojęcieDprowincjipisarskiej”czyDwpływowejszkołypisarskiej”pozwalawyobra-
żaćsobieichzasięgjakonomenomenplamęatramentu:wszystkieośrodkipisarskiena
danymterenie,bezwzględunaichinstytucjonalnątożsamość,posługiwałysiętym
samymtypempisma.Zkoleikonceptduktówinstytucjonalnych(jakduktyzakonne
Possego)możnabyrozrysowaćjakotransmitowanienawykówgraficznychpoliniach
prostych,wyizolowanychodotoczenia.Byćmoże,słabypunktwrozumowaniukaż-
degozewspominanychtubadaczypoleganatym,iżpragnęlionisformułowaćjedną,
uniwersalnązasadę,któratłumaczyłaby,bezżadnychwyjątków,mechanizmyprzeno-
szenianawykówgraficznych.Rozważająctopragnieniewperspektywiedzisiejszego
sposobumyśleniaodynamiceśredniowiecznejpiśmienności,trudnozaakceptować
zwłaszczaoworadykalnepodejściedoproblemunazasadzieDalbo-albo”.Stwierdze-
nieistnieniaregionalnychszkółczyprowincjipisarskichniewykluczaprzecież,że
określonemodelepismabyłyprzenoszoneczynaśladowanerównieżwramachdanej
instytucji.Cowięcej,wykluczającesięnapozórteoriebyłyformułowanewodniesie-
niudojednegotylkosegmentupiśmienności,toznaczydopismadokumentowego
lubkodeksowego.Zkoleiwnowoczesnejpaleografiiprzyjmujesię,żetensamskryba
mógłrealizowaćsięwobutypachpisma,budującswojąkompetencjęwkażdymznich
wodmiennysposób14.
DKrajobrazydokumentowe”iDterytoriadokumentowe”
(Urkundenlandschaften,Urkundenterritorien)
Wpierwszejkolejnościdoźródełdokumentowychodnosisiękolejnyprzestrzenny
koncept,mianowicieDkrajobrazy”(Urkundenlandschaften)czyDterytoriadokumento-
we”(Urkundenterritorien).Powszechnieuważasię,żeuprogulatsiedemdziesiątych
XXw.wprowadziłgodoobieguwielkimistrzdyplomatykiwiedeńskiej,Heinrich
Fichtenau15.Wrzeczywistościjednakpojawiłsięonwpracachtegouczonegoznacz-
niewcześniej,bojużwjegopionierskiejksiążceMenschundSchriftz1946r.,otwarcie
zapożyczonyodhistorykaprawa,HeinrichaBrunnera,któryużyłgowroku188016.
14WnaucepolskiejświetniepokazałtoKonstantyJażdżewski.Przeanalizowałon-wspo-
sóbdoskonałypodwzględemmetodologicznym-praceskryptora,sprawnegozarównowpi-
śmiekodeksowym,jakidokumentowym,działającegoprzezdłuższyczas.K.Jażdżewski,Dzieła
kaligrafcznemnichaJakuba,kopistyskryptoriumcysterskiegowLubiążu,zpierwszejćwierciXIIIwieku,
St.Źr.21,1976,s.19-44.
15H.Fichtenau,DasUrkundenweseninÖsterreichvom8.biszumfrühen13.Jahrhundert,Wien
1971.
16Zob.:H.Fichtenau,MenschundSchrift,Wien1946,s.56-57;H.Brunner,ZurRechtsge-
schichtederrömischenundgermanischenUrkunde,Berlin1880.Onowatorskimcharakterzeksiążki
Fichtenaua,docenionejdopierowkońcuXXw.,piszeM.Mostert,MenschundSchriftimMittel-
alter,w:MenschundSchriftimfrühenMittelalter,red.P
.Erhart,L.Hollestein,SanktGallen2006,
s.25-27.Dziwićmoże,żeautorzynowegopodręcznikadyplomatykipolskiejprezentujądziś
Urkundenlanschaftenjakopojęcienowe.T
.Jurek,K.Skupieński,Wprowadzeniedodyplomatyki,
w:Dyplomatykastaropolska,red.T
.Jurek,Warszawa2015,s.34.
