Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Założeniateoretyczneimetodologicznebadań
21
Powołaniekapłańskieizakonnewaspekciesocjologicznymmożnaująćiwy-
jaśnićtakżewedługwspółczesnychteoriidziałaniaisprawstwa,wtymkoncepcji
MargaretS.Archer,którarozwinęłazagadnienieosobyludzkiejwkontekścieteorii
strukturyidziałania(zob.Leonarska2015:122-129).Archerprzyjmujetezę,że
osobaludzkapozostajejednocześniedzieckiemiojcemwłasnegospołeczeństwa:
zjednejstronyróżnestruktury,socjalizacjaispołeczeństwooddziałująistotniena
rozwójjednostki,zaśzdrugiejstronyosobyludzkiesąaktywnymipodmiotami
działaniaipoprzezwłasnemożliwości,np.refleksyjnośćczyracjonalność,mogą
powodowaćzmianyipozostawiaćswójśladwspołeczeństwie.Napodstawietych
cechosobyludzkiejArcherobaladwafunkcjonującemodeleczłowieka,które
sąukazywanewdzisiejszejsocjologii:nczłowiekanowoczesności”inistotyspo-
łecznej”
.Pierwszymodeldefiniujeczłowiekaniepoprawnie,adrugimodeljest
jegowersjąprzesadnieuległąsocjalizacji.Wramachswojejteoriiosobyludzkiej
zakłada,żeniedasiębadaćspołeczeństwabezpojedynczegoczłowieka,gdyżbez
niegospołeczeństwojakoprzedmiotbadańsocjologicznychnieistnieje.Osoba
ludzkairzeczywistośćspołeczna,wktórejosobajestzakorzeniona,sązłożony-
miiskomplikowanymibytami,umożliwiająpełnyichopisstatystyczny.Teoria
społeczna,jejzdaniem,obecniepotrzebujetakiejkoncepcjiczłowieka,którego
uspołecznieniemaistotnywkładwrealizacjęjegopotencjałujakoosobyludz-
kiej.Ponadtoteoriatamusiwziąćpoduwagęto,żeosobaludzkamawzględnie
autonomicznewłasnościisiły,któreumożliwiająjejdokonywanierefleksyjnych
wyborówidziałaniewzależnościodkontekstuspołecznego.Działaniatemająza-
równoindywidualny,jakizbiorowycharakter.Jednostkaludzkawespółzinnymi
ludźmizdobywazdolnościdoprzekształcaniakontekstuspołecznego,wktórym
sięznajduje(zob.Archer2013:5-6).
Osobaludzkaodgrywadwojakąrolęwspołeczeństwie:bierną,wtedyjest
kształtowanaprzezspołeczeństwo,iaktywną,wtedyonasamakształtujetospo-
łeczeństwo.Ludziesązarównozależni,jakiniezależniodspołeczeństwa,wktórym
żyją.Uzależnieniejednostkiodspołeczeństwajestniewątpliwe:nznaczącyinni”
kształtująją,odgrywająważnąrolęwprocesiejejsocjalizacji,sąfundamentemjej
tożsamości.Jednakżetożsamośćjednostki,tokimsięonastaje,niejestwyłącznie
efektemwpływówspołeczeństwa,ponieważjednostkapozostajewtedyniezależ-
nympodmiotemdziałania,jestosobąaktywną,mającąosobistewłasnościisiły,
którepozwalająjejoddziaływaćnaspołeczeństwoiwprowadzaćwnimzmiany.
Ludziesązmuszenidorelacjispołecznych,dointerakcjizinnymi,któreodciskają
swojepiętnonaichrozwojuosobowym,czylinatym,kimsięonistają(Archer
2013:12-13).Dlajednostkiważnejestteżto,copozostajedlaniejdobreiwarto-
ściowe,comaznaczenieiodgrywakluczowąrolęwjejhierarchiiwartościiznaczeń
życiowych:njesteśmytym,kimjesteśmyzewzględunato,naczymnamzależy:
hierarchizująciuzgadniającnaszetroski,równocześniedefiniujemysamychsiebie”
(Archer2013:14).
