Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
–mniejnieczytelny–teraz,niżtobyłowlatachosiemdziesiątych.
Pozakończeniuzimnejwojnysystemdwubiegunowejstabilności
globalnejustąpiłmiejscabardziejzłożonemuinieprzewidywalnemu
układowisił,wktórymsąupadająceimperiainowewschodzące
potęgi,czylistanrzeczy,któryażsięprosioporównaniezEuropą
roku1914.Tezmianyperspektywyskłaniająnasdoprzemyślenia
nanowoopowieściotym,jakwojnaprzyszładoEuropy.
Zaakceptowanietegowyzwanianieoznaczawcaleprzyjęcia
wulgarnegoprezentyzmu,któryprzekształcaprzeszłośćnapotrzeby
teraźniejszości,aleraczejdostrzeżenietychcechprzeszłości,które
dziękinaszemuzmienionemupunktowiwidzeniamogąnam
zapewnićwyraźniejszyobraztamtychwydarzeń.
Wśródtychcechjestbałkańskikontekstrozpoczęciawojny.
Serbiajestjednymzesłabychpunktówhistoriografiikryzysu
lipcowego.WwieluopracowaniachzamachwSarajewiejest
traktowanyjedyniejakopretekst,wydarzenieoniewielkimwpływie
narzeczywistesiły,którychwzajemneinterakcjewywołałykonflikt.
Wwydanymniedawnowspaniałymopracowaniunatematwybuchu
wojnyw1914rokujegoautorzystwierdzają,że„zamach
[wSarajewie]samwsobieniespowodowałniczego.Toużytek
zrobionyztegowydarzeniadoprowadziłnarody
dowojny”[17].Marginalizowanieserbskiegoitymsamymszerszego
wymiarubałkańskiegotejopowieścizaczęłosięjużwczasie
samegokryzysulipcowego,któryrozpocząłsięwreakcjinazamach
wSarajewie,alepotemwrzuciłwyższybieg,wkraczającwswoją
geopolitycznąfazę,wktórejSerbiaijejdziałaniazajmowałyjuż
podrzędnemiejsce.
Naszabusolamoralnatakżeuległazmianie.Fakt,
żezdominowanaprzezSerbówJugosławiawyłoniłasięjakojedno
zpaństwzwycięskichwtamtejwojnie,wydawałsiępośrednio
rehabilitowaćczynczłowieka,którypociągnąłzaspust28czerwca.
Zpewnościątakipoglądwyznawaływładzejugosłowiańskie,
oznaczającmiejsce,wjakimtegodokonał,brązowymiodciskami
jegostópitablicąpamiątkowąwysławiającązamachowcajakotego,
którywyraził„odwiecznedążenianaszychnarodówdowolności”.
