Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
•LUTERAŃSKIENOVUMWKULTURZEPOLSKIEJXVIW.•
znychibezpiecznychśrodowiskach,tworzylinieformalną,leczsilną
wspólnotęintelektualnąpowiązanąnićmibadawczych,filologicznych,
naukowychzainteresowań.Niemusielionizracjiswychpasjipodejmo-
waćdramatycznychwyborówsumienia,któreskutkowaćmogływyklu-
czeniem,ostracyzmemczyinnąbolesnąformąspołecznegowyłącze-
nia.Reformatorzynatomiastwchodziliwrolęnowychapostołów,
podejmowalimisjęnowejewangelizacji,ryzykotowarzyszącezmianie
ukierunkowanejmodernizacyjnie.Luteranizmbywałwięcźródłem
konfliktu(copokazująpismaantyluterańskie,satyry,polemikiwkwe-
stiachteologicznychikościelnych),aleteż,coistotniejsze,byłźródłem
twórczej,znaturyrzeczy,zmianyinowatorskiegosposobumyślenia.
PoglądypłynącezWittenbergizestrajałysięzrodzimymigłosamianty-
klerykałóworazkrytykówKościoła2,inspirowałyrefleksjęnadwiarą
ireligią,budziłypytaniaosenspraktykreligijnych(spowiedzi,pokuty,
sakramentów,ceremoniikościelnych,kultuświętych3),wskazywały
nowetropydomyśleniaoczłowiekuwprzestrzeniświeckiej.
Ideereformatorskie,którepojawiłysięwXVIstuleciujakoodpo-
wiedźnakryzysKościołaiduchowyniepokójjednostekpytających,
njakbyćdobrymchrześcijaninem”4,dająrzadkąokazjędośledzeniain
statunascendiwspólnotywyznaniowej,odnowatorskiejideidookrze-
płejwewłasnejtradycjiiwyrazistejduchowo,kierującejsięswoim
katechizmemiskupionejwokółodrębnychwartości5.
2U.Augustyniak,Państwoświeckieczyksięże?Spórorolęduchowieństwa
katolickiegowRzeczypospolitejwczasachZygmuntaIIIWazy.Wybórtekstów,
WydawnictwoNaukoweSemper:Warszawa2013.
3Zob.M.Czapska,PolemikareligijnapierwszegookresureformacjiwPolsce,
nReformacjawPolsce”1928,nr5.
4J.T.Maciuszko,Odreformydoreformacji,w:Kościoły,wspólnoty,herezje.
Szkiceztradycjichrześcijańskiej,red.M.Dobkowski,Semper:Warszawa1997,
s.71-82.
5Głoszonychtreścikonfesyjnychzwolennicyreformacjinieokreślalijako
nnowe”
,alejakonprawdziwe”
.Tokatoliccyadwersarzeaugsburskichisaskichidei
religijnychtakjekwalifikowaliwnawiązaniudoznaczenia‘nowinka-wiadomość
ocenianapejoratywnie,plotka’
,‘nowiniarz-sensat,plotkarz’(zob.Słownikpolsz-
czyznyXVIwieku,t.18.s.v.).Notabeneokreśleniennowinkireligijne”utrwaliło
sięwneutralnymjęzykunaukowychdysertacjidotyczącychpoczątkówreformacji
iniebacznieprzenosijegodawnenegatywne,antyreformacyjnenacechowanie.
~9~
