Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Lwowskakrytykaliteracka
oposzukiwaniewspólnegojęzykadyskusjiiogólnychkryteriów,nieredukują-
cychjednakindywidualnegocharakterubadanegodzieła.
KrytycyDtłumaczyć”chcieliżyciegenialnychtwórcówwsposóbumożliwiają-
cyprzyswojenietegożyciaprzezniektórychprzynajmniejczłonkówspołeczeń-
stwairezygnowaliwtymceluzkierowaniasięwyłączniewłasnymsmakiemlub
wrażeniem,conieoznacza,żerezygnowaliztwórczości.Polegałaonam.in.na
dawaniuwkrytyceidealnegodzieła(oczympiszędalej).Nieposługiwanosię
metodąłańcuchaswobodnychskojarzeńisubiektywnychwrażeń(zanimpodda-
nezostanąkontrolirozumu).Tworzonocałośćwokółcentralnejtezylubkilku
motywów,wyodrębnionychnapodstawieanalizy(struktury)dziełaijegojęzyko-
wegoukształtowania,wskazującychzkoleinapewnewartościimyśli.
Przeżyciebyłowarunkiemrozumienia,leczgoniezastępowałoaniwakcie
tworzenia,aniwakcieodbioru,atymbardziejwkrytyce.Krytykalwowskanie
zaniedbywałacelówpoznawczych,pojmującswezadaniejakoDpracęwewnętrz-
ną”,którejwynikinależysobie(jakpisałOrtwin)Duświadomićizobiektywizo-
waćwformułachmożliwieścisłychijednoznacznych,abyjenaużytekpublicz-
nyuspołecznić”47.
Tymsamymkrytyka(podobniejakpostulowanawniejkoncepcjasztuki)
przekraczałamodelokreślonyprzezekspresję(rozumianąjakojednośćdzieła
iautora,wktórejdziełojestwyrazemduszy,przeżyciaautora)iempatię(rozu-
mianąjakowspółprzeżywanietreścidzieławakciejegorecepcji48),choćgo
wsobiezawierała.Naciskwbadaniutwórczejosobowościprzesuwałsię
zaspektuindywidualnościwyrazunaaspektjejobiektywegopoznaniaiokreś-
lenia:DwujęciuOrtwina-utwóriosobowośćskładająsięnajedną,integralną
całość.Dziękitemu,żestyldokonujeobiektywizacji,żeczyniosobowośćwar-
tościąintersubiektywną,pozwalaczytelnikowinajejpoznanie”49.Zatemwa-
runkiempoznaniasposobuwyrażaniasięartystyjestto,żestajesięonzobiek-
47OstapOrtwin,Zmojegowarsztatu,[w:]ŻF,s.400.
48MichałGłowińskizaznacza,żeempatiaDnierównałasięrezygnacjizwłasnejindywi-
dualności,nierównałasiępodporządkowaniujej-dziełu,stanowićmiałaobcowaniedwu
niezależnychirównychsobiepodmiotów”.M.Głowiński,op.cit.,s.152.Leczrozważania
krytykówlwowskichwyraźniezakładałyelementpoczątkowegopodporządkowaniaiza-
właszczeniapsychologicznegoodbiorcy,wywołanegoszczerościąprzeżyciaartysty,które
udzielałosię,Datakowało”emocjonalnie,powodującreakcjęzniesieniadystansu(takpisał
np.Ortwinoniemożliwymdowyrażeniasłowamidziałaniudramatuipoezji),ponownego
przeżycialubconajmniejwspółprzeżycia.Dopieropotemnastępowałouświadomieniesobie
przeżycia,umożliwiającezrozumienieianalizędzieła.Obcowaniedwóchniezależnychpod-
miotówdotyczyłobyraczejtejdrugiejfazyodbioru.Takabyłapraktyka,choćOrtwinrzeczy-
wiściewyrażałprzekonanieojednoczesnościdoznawaniauczućiaktywnejkontemplacji
treści-zgodniezpoglądamiznanychkrytykomlwowskimpsychoestetyków:OswaldaKül-
pegoczyKonradaLangego.
49M.Głowiński,op.cit.,s.385.
