Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
CzęśćI.Pojęciedyskursuijegooperacjonalizacja
ewolucjiorazklasyfikacjizewzględunaszkołyczykręgikulturowe36,warto
skoncentrowaćsięnatychklasyfikacjach,którezapodstawoweuznająkryte-
riummerytoryczne,awięckryteriummniejlubbardziejistotnychprzesunięć
teoretyczno-metodologicznych.Tentypklasyfikacjipozwolirównieżnaukazanie
podstawowychnurtówiteoriiwewspółczesnejkrytycznejanalizydyskursu37.
Jaksięwydaje,najbardziejrozpoznawalną,zwłaszczawPolsce,koncepcją
znurtuKAD,jestsocjokognitywnateoriaimetodaTeunaA.vanDijka.To,
cocharakteryzujetęorientację,podlegającąoczywiścietakżepewnejewolucji
izmianie,towyraźnepodkreślaniespołecznegozaangażowania,polegającego
naanaliziekomunikacjiwjejfunkcjachdyskryminacyjnych.Najistotniejszedla
prezentowanychturozważańsąpracevanDijka,którekoncentrująsięnabada-
niachformalnychcechkonwersacji,wystąpieńparlamentarnychczytekstów
medialnych,zwłaszczanewsów(ichstrukturfonologicznych,graficznegoukładu
tekstu,struktursyntaktycznychisemantycznych,stylu,leksyki,retoryki,struktur
narracyjnych,pragmatykiitp.)wkontekściekategoriimniejszościkulturowych,
etnicznychczyrasowych.VanDijkwielokrotniepodkreślaniekwestionowaną
odpowiedzialnośćmediówwzakresiepropagowaniadyskursówdyskryminacji.
Podejścietakiewbardzowyrazistysposóbbazujenazałożeniu,żedyskursydys-
kryminacyjneniewynikajązsamejistotykomunikacji,ale–wpewnymzakre-
sie–zwolnejwolijejużytkownikówlubteżzuwarunkowańinstytucjonalnych.
Zaformułowanymipostulatamizmiankryjesięwistocieprzekonanieopew-
nej(ograniczonej)swobodziepodmiotuwzakresiewyborudyskursu,którym
sięposługuje.SamoswojejkoncepcjiVanDijkpisze,żestanowiHtriangulację
dyskursu,kognicjiispołeczeństwa”38.Irzeczywiście,wpublikacjipodredakcją
36Por.np.R.Wodak,M.Meyer,MethodsofCritical…,op.cit.orazD.Galasiński,
Ch.Barker,CulturalStudiesandDiscourseAnalysis.ADialogueonLanguageandIdentity,
SAGE2001.Wkontekścieniniejszychrozważańwartobyćmożeprzytoczyćklasyfikacjęvan
Dijka(NewsAnalysis.CaseStudiesofInternationalandNationalNewsinthePress,LEA,New
Jersey1988),którywskazujenaistnieniewKADnurtuanglosaksońskiego,inspirowanego
lingwistykąstrukturalnąigeneratywną,pragmatykąipsychologiąkognitywną;oraznurtu
francuskiego,Hbardziejfilozoficznego”,odwołującegosiędoneomarksizmuistudiówkultu-
rowychzBirmingham.Podziałten,wjakimśzakresie,będzieistotnydladalszychrozważań.
37Więcejnatentematpor.np.T.J.Moore,CriticalThinkingandLanguage.TheChallenge
ofGenericSkillsandDisciplinaryDiscourses,Continuum,London2011orazT.A.vanDijk,
NewsAnalysis.CaseStudiesofInternationalandNationalNewsinthePress,op.cit.
38T.A.vanDijk,DiscourseandKnowledge…,op.cit.,s.12.Theroleofthemediainthe
reproductionofracism,w:Language,PowerandIdeology:Studiesinpoliticaldiscourse,ed.
R.Wodak,JohnBenjaminsPublishingCompany1989;tenże,New(s)Racism:Adiscourse
analyticalapproach,w:Ethnicminoritiesandthemedia,ed.Buckingham,UK&Philadelphia,
USA:OpenUniversityPress2000.Krótkieomówieniekoncepcjiw:T.A.vanDijk,News,
Discourse,andIdeology,w:TheHandbookofJournalismStudies,ed.K.Wahl-Jorgensen,
T.Hanitzsch,Routledge.London–NewYork2009,s.191–201.
