Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
CzęśćI.Pojęciedyskursuijegooperacjonalizacja
socjolingwistykę,semiotykę,analizęretoryczną,analizękonwersacyjną,pewne
nurtypsychologii,etnografiękomunikacji,interakcjonizmczyanalizęnarra-
cyjną)zapoczątkowało,jaksięwydaje,wspomnianywcześniejzwrotdyskursywny
wnaukachhumanistycznychispołecznych,powoliprzenikająctakżedorefleksji
potocznej.Wychodzionodalekopozajedynieopisaniejęzykawużyciu.Tak
rozumianaanalizadyskursupragnieoferowaćśrodki(teoretyczne,zwłaszczazaś
metodologiczne),umożliwiającedekonstruowaniespołecznegoporządku,skon-
wencjonalizowanychsymbolicznychstrukturżyciaspołecznego.
Niewątpliwiepodstawowymzałożeniemjesttu,podobniejakwinnychteo-
riachdyskursu,koncentracjauwaginajęzyku,rozumianymjakopraktykaspo-
łeczna.Uznaniejęzyka(idyskursu)zapraktykęspołecznąpociągazasobąbardzo
istotnekonsekwencje,odróżniająceKADodbardziejteoretycznychiabstrakcyj-
nychujęćtyputeoriidyskursuMichelaFoucaultaczyErnestaLaclau(oczym
będziemowapóźniej).Powyższezałożenieoznaczabowiemzjednejstrony,że
działaniejęzykowe(dyskursywne)jestdziałaniemspołecznym,awięcniemożna
gobadaćwoderwaniuodkontekstówspołecznych.Niechodzitujednakospo-
łecznekontekstyużyciajęzyka,aleopodkreśleniefaktu,żepraktykijęzykowe
sąjednocześnie–wsposóbkonieczny–praktykamispołecznymi:konstytuowa-
nymiikonstytuującymito,cospołeczne.Zdrugiejzaśstrony–podkreślasię,że
działaniejęzykoweniejestjedynymtypemdziałaniaspołecznego,ijakotakie
możeipowinnobyćodróżnianeoddziałańspołecznychniemającychcharakteru
dyskursywnego.WtakiejinterpretacjiKADlokujesiępomiędzyklasycznymi
lingwistycznymiujęciamidyskursuakoncepcjamiteoretycznymi,zjednejstrony
modyfikująckategoriękontekstu,zdrugiejzaś–utrzymujączałożenieoistnie-
niupozadyskursywnychpraktykspołecznych.
KADinteresujesiązatemzarównotekstem(odnoszącsiędosemiotyki),jak
ikontekstem(awięcsytuacjąspołeczną,wktórejtekstjestprodukowany,konsu-
mowanyitp.),wreszciezaśdziałaniemiinterakcjami(coludzierobiąztekstem
wkonkretnejsytuacjispołecznej).KlasycznerozróżnieniewprowadzaNorman
Fairclough,którywskazuje,żepełnakrytycznaanalizadyskursupowinnaskładać
sięznastępującychetapów:analizatekstu,analizaprocesuprodukcji,konsump-
cjiidystrybucjitekstu,wreszciesocjokulturowaanalizawydarzeniadyskursyw-
nego(discoursiveevent)22.Aleostatnim(inajważniejszym)etapemjestpytanie
orelacjewładzyidominacji23.Jakwyraźniewidać,krytycznaanalizadyskursu
interesujesięnietylejęzykiemperse,aleraczejjęzykowymcharakteremproce-
sówistrukturkulturowychczyspołecznych.Jednakkategoriajęzykapozostajetu
22Por.N.Fairclaugh,Criticaldiscourseanalysis:thecriticalstudyoflanguage,Longman
1995.
23Por.np.R.Scollon,MediatedDiscourse,Routledge2005,s.4.
