Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
NowyŚwiatjakoutopiaiMillennium
27
ManuelaISzczęśliwego(1495-1521).WieludostrzegałowPiśmieŚwiętymza-
powiedźwspaniałychosiągnięćPortugalczyków.Dopismodzwierciedlającychtę
imperialnąwizjęnależąGestaproximeperPortucalensesinIndia,Ethiopiaetaliis
orientalibusterris(1507),przypisywanekronikarzowiikrólewskiemusekretarzowi
DuarteGalvão.Gestazapowiadająpowstanienaziemitysiącletniegokrólestwa,
któremiałozostaćustanowioneprzedkońcemczasów.Galvão,głównyinspirator
retorykimillenarystycznejobecnejwoficjalnychdokumentachokresumanueliń-
skiego,podkreślałcechymesjańskieManuelaI,przezparalelęzKrólemDawidem
kojarzyłjezideąkrólawybranegoprzezBoga,rozwijająctenwątekzwłaszcza
wprologudoswejCronicadeD.AfonsoHenriques.OpublikowanaprzezFernanda
OliveirępierwszaHistoriaPortugalii(1580),mającacharakterepopeinapisanej
prozą,równieżutwierdzamitsakralnychpoczątkówportugalskichdziejóworaz
zapowiadapojawieniesiękróla,podktóregoprzywództwemPortugalia,jakonaród
wybrany,wypełniuniwersalistyczno-opatrznościowąmisję.
OdkrycieAmerykiizdobycieczęścijejterytoriumprzezLuzytanówodbywało
sięzatemwproroczymklimacie(Zierer2007:219-223;LemosSantos2017:56-57).
SzczególniepowyprawieVascodaGamy(1497-1498)Koronaportugalskazaczęła
zupodobaniemposługiwaćsięhistorycznymischematamiinterpretacyjnymiocha-
rakterzemillenarystycznym,którewyznaczałydlaPortugaliinowąrolęwdziejach
ludzkości.Miałaonawynikaćzezrozumienia,żesukcesymorskieKoronyportugal-
skiejsąznakiemspełnieniaproroctwbiblijnychdotyczącychnawrócenianarodów
ziemi.PrzywsparciutejpolitycznejideipodbiteprzezPortugalczykówdomenybyły
opisywanewterminachimperialnych,łączącychideępodbojuterytorialnegozideą
powszechnejewangelizacji.nPortugalscymisjonarze,marynarzeiżołnierzenieśli
SłowoChrystusadowszystkichnapotkanychnarodówiwierzyli,żesąspecjalnie
delegowaniwtymceluprzezBoga”(Franco2010:157).
NiewszyscyhistorycyzgadzająsięzteząowpływieJoachimazFiorenamil-
lenarystyczneimesjanistycznenurtymyśliportugalskiej.Niektórzyznichsądzą,
żetakichwpływówniebyłowogóle.NaprzykładCésarOliveraSerranotwierdzi,
żeportugalskiprofetyzmimesjanizmbyłyjedyniezbioremśrodkówretorycznych,
którewykorzystywanowuzasadnianiuprawadosprawowaniamonarszejwładzy
przeznowądynastię(OliveraSerrano2014:377).Chociażwięcnp.kronikiFernão
Lopesamająwyraźnysensprowidencjalistycznyimesjanistycznywstosunkudo
wszystkiego,codotyczykróla,tojednakwprowadzaonodniesieniadofranciszkań-
skiegomillenaryzmutylkopoto,abynadaćswymtezomwiększąmocperswazyjną.
Należyjednakzauważyć,żejeślinawettegorodzajutreściodgrywaływyłącznie
rolęretorycznychozdobników,toniewykluczałotoichrealnejideologicznejipro-
pagandowejskuteczności.
Utrwaleniesięmituzałożycielskiegoportugalskiejhistoriografiinarodowej,
znanegojakonCudpodOurique”
,stałosięcentralnymnarracyjnymnnarzędziem
tożsamościowym”(Lemos,Pinheiro2021:219-220),łączącymobietniceproroctw
