Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
7
strukcjąnadbudowanąnadczasemfizykalnym,aniteżniesąszcze-
gólnymnienaukowymprzeżyciemczasufizykalnego,aninawet
mitycznymniedouczeniem.Przeciwnie,sąoneniemniejEpraw-
dziwe’niżczaszegara,wtymsensie,żesą,taksamojakon,ludz-
kąformąkonstytucjirzeczywistości.
TomaszMannwCzarodziejskiejgórzeróżnicujeEczasnagó-
rze’(wsanatorium,wśródludzichorych)iEczasnadole’(czas
normalnegożyciapozaczyraczejponiżejDavos),każdyztych
czasówpłynieinaczej,czasEdługi’nadole,jestEkrótki’wDavos
etc.Żadenznichjednakniejestmniejprawdziwyoddrugiego,
żadenniejestjedynymwłaściwymczasem.Tarelatywnośćczasu
(będącaliterackąparafraząiprzeniesieniemdopowieściEinstei-
nowskiejteoriiwzględności)uMannadotyczyjedynieczasuze-
gara,czylimierzonegoczasufizykalnego.Możnajednakrozsze-
rzyćtęrelatywistycznąwizjęipowiedzieć,żeistniejąinneniż
fizykalneczasy,któresąniemniejprawdziweczyniemniejrze-
czywisteniżon.Czasfizykalnyjesttylkojednymzczasówper-
cepcjiświata,jestonrelatywnynietylkowobecinnychzjawisk
fizykalnych,jakruchczyprzestrzeń,leczjesttopojęcieczasu
zrelatywizowanejedyniedodoświadczeniafizyka.Życieludzkie
napewnoprzebiegawlinearnymczasiezegara,leczczytylko?
Czyżniejestjednakwnimrównieobecnakolistośćczasu:obok
teraźniejszościjestczaspamiętany,którypowoduje,żeprzeszłość
możebyćzawszeobecnawteraźniejszości,jestteżczasoczeki-
wanyiwyobrażony,którykształtujenietylkosensteraźniejszo-
ści,lecztakżepowoduje,żeprzeszłośćjestoglądanaprzezpry-
zmatprojekcji,ponadto,przyszłośćmożebyćpostrzeganaanty-
cypacyjniejakoprzeszłość?Wczasiehistorycznymmamydo
czynieniazlinearnymjednokierunkowymprzepływemczasu,
wtedygdybierzemypoduwagęwymiarchronologiczny,leczher-
meneutycznerozumieniehistoriijakonakładaniasiękolejnych
rozumieńiinterpretacjizrodzonychprzezkażdąnowąteraźniej-
szośćzakładakolistyczas.Czywięchistoriarozgrywasiętylko
wczasielinearnym,mierzonymdatami,czyteżrównierzeczywi-
stymjejwymiaremjesthermeneutycznakolistość?Przecieżkwe-
stiihermeneutykiniedasięzredukowaćdosubiektywnegorozu-
mieniazniekształcającegoobiektywnelinearnedzieje.Tożycie
