Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
samowswymwymiarzehistorycznymjestwymieszaniemprze-
szłościiprzyszłościiwzajemnymrzutowaniemjednejnadrugą,
czylijestkoliste,anielinearnejakczaszegara.Etc.Tesprawy
szczegółowosąanalizowanewksiążceiniechcemywewstępie
zbytskrótowo,aprzeztoniedokładnie,ichprzedstawiać.Tutaj
chcemytylkopowiedzieć,żeteróżneczasy,np.linearnyikolisty,
traktujemyjakorównieprawomocne.Fizykaniemożebyćjedy-
nymkluczemdorozumieniaczasu,bowiemmówionatylko
ojednymzwielubardzoróżnychdoświadczeńczasu.Doświad-
czeniewiecznościzperspektywyczasuzegarajestpoprostunon-
sensem.Jednakżewstarożytnejkoncepcjipołudniajakoapogeum
istnieniaczywdoświadczeniuNarratorazpowieściProustamamy
jasnoopisanysensdoświadczeniapolegającegonaznalezieniu
sięponadczasem:Ewyzwoleniesięzporządkuczasu’stajesię
wyjątkowąkrótkotrwałąokazjąspojrzenianaczaszinnejniżcza-
sowaperspektywy.Trudnobyłobyznaleźćpowód,dlaktórego
mierzalnyczasfizykalnymiałbybyćwjakikolwieksposób
uprzywilejowanywobectychinnychrodzajówczasuczytych
innychdoświadczeńczasowości.Wszakczasniejestjedną
Erzeczą’,bowiemwogóleniejestrzeczą.Rozważaniadotyczące
różnychodmianczasuwukonstytuowanejrzeczywistościświata
iżyciaokreślamytujakometafizykęczasu,zgodniezpierwot-
nymsensemtegoterminu.WprawdzieArystotelesswerozważa-
niaoczasiepomieściłwFizyce,leczwłaśniejegopojęcieczasu
jestpojęciemfizyki,gdyżjestzwiązanezruchemciałwprze-
strzeni.Natomiastkoncepcjeczasu,jakimizajmujemysięwni-
niejszejksiążce,sącałkowicieodrębneodpojęciaczasuzegara
ioderwaneodpojęciaprzestrzeni.
Obszarem,jakimsiętaksiążkazajmuje,jestfilozofiakońca
XIXifilozofiaXXwieku.Niejesttookreswybranyarbitralnie.
Wtedywłaśniepojawiłysięlicznienowe,po-kantowskiekoncep-
cjeczasu.DlaKantaczasbyłapriorycznąformąpercepcjiwe-
wnętrznej.Późniejszafilozofianiezanegowałasubiektywizmu
koncepcjiKantowskiej,leczodrzuciłajejaprioryzmiformalizm.
Szczególnieztradycjifenomenologicznejzrodziłasiępróbauka-
zaniakonstytucjipierwotnejczasowościwprocesachświadomo-
ściiwżyciuludzkim.Zmieniłotoradykalniesensczasu,ukaza-
