Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
•„żeniczegoniemożnapoznaćpierwejodintelektu,ponieważodeńzależypozna-
niewszystkichinnychrzeczy,anieodwrotnie”(zastępując„pierwej”przez„po-
za”,otrzymamytezyKanta,choć,rzeczjasna,tonieKartezjuszbyłkantystą,lecz
Kantkartezjanistą);
•żemamytylkotrzynarzędzia(sposoby,władze)poznawcze:intelekt,wyobraźnię
izmysły;
•„żeprawda,wewłaściwymtegosłowaznaczeniu,czyfałszmożeistniećtylko
wsamymintelekcie”,zwyobraźniizmysłów„bierzeczęstojedynieswójpoczą-
tek”
11.
MetodęswąKartezjuszwypróbował,budującnajpierwswójsystemfizyki(odroku
1619,intensywniewlatach1628–1634).Zawierałonelementymechanikiwraz
zfragmentamiteoriimaszyn,optyki,astrofizykiikosmogonii.Równolegleopracowy-
wałKartezjuszswójsławnysystemmetafizyczny.Odniegozacznę.
FragmentymetafizykiKartezjusza
Jejterminynaczelneto„rzecz”,„substancja”,„Bóg”.
Substancja
Substancjatoogółposzczególnychsubstancji,czylirzeczy.„Rzecz”toterminnajbar-
dziejogólny;czymjestrzecz,każdyrozsądnywieidlategoniepytaodefinicję.
Zuwaginaogólnośćdefinicjaklasycznajestbowiemniemożliwa,możnapróbować
wyłączniedefinicjicząstkowych,aksjomatycznych,wuwikłaniu.Kartezjuszposługi-
wałsięconajmniejtrzemaokreśleniamisubstancji:dwomatradycyjnymi,ontycznymi
iokreśleniemepistemicznym.Najpierwokreśleniaontyczne,czylibytowe,
bądźrzeczowe,niezależneodpoznającegopodmiotu:
1.Substancjato„rzecz,którasamadlasiebiezdolnajestistnieć”
12.
2.Substancjato„rzecz,któratakistnieje,żeżadnej[...]rzeczy[pozaBogiem–
J.S.-C.]niepotrzebujedoistnienia”
13.
Poszczególnasubstancja,rzecz,jestpierwotnabądźpochodna(stworzona).Praw-
dziwiepierwotnyjestjedynieBóg,stwórcasubstancjipochodnych.TylkoOnjestsa-
modzielnybytowo.Doistnieniapotrzebujesamegoitylkosiebie,jestcausasui.Pozo-
stałerzeczysąstworzone.Substancje[pochodne]to„rzeczy,które,abyistnieć,muszą
byćstworzoneprzezBoga”
14.Substancjete„znaturyswejsąniezniszczalneinigdy
niemogąprzestaćistnieć,chybażetensamBóg,przezodmówienieimswej[zwykłej
–dodanewwersjifrancuskiej–J.S.-C.]pomocysprowadzijedonicości”
15.
Zkolei,określenieepistemiczne,czylipodmiotowe,zależneodpodmiotupoznają-
cego:
11PKU,PrawidłoIII.
12MPF,Medytacjatrzecia.
13ZF,s.32.
14MPF,PrzeglądtreściMedytacji,t.I,s.16.
15Ibidem.
