Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historyczneuwarunkowaniadążeniadowłasności...
15
iwłasnościjużniefeudalnej,aleuzyskanejwzwiązkuzpracą,zarobkiemlub
kupnemnieruchomości.Instytucjęprawapodzielonegonadalrozwijanowlo-
kalnymprawiemiejskim,tworzączarównozasadyjakinormyprawne.Natym
gruncieukształtowałosięabstrakcyjnepojęcie„własnośćmiejska”,obejmujące
własnośćdziedziczoną,własnośćwieczystą,własnośćużytkowąorazpewne
formywłasnościzwierzchniej(wpionowympodzialewłasności).
WiekXV–XVIIItookres,wktórymziemianiestałasiętowaremzuwagi
namonopolszlacheckiorazniższądochodowośćziemiwstosunkudostopy
procentowejpożyczekpieniężnych,atakże,opróczinnychczynników,brak
mobilnościspołecznejigeograficznejwwynikubarierinstytucjonalnych,która
niesprzyjałarozwojowikraju.WtymczasiewEuropiezachodniejzanikała
własnośćwspólna(podzielona)zieminarzeczwłasnościindywidualnej,po-
dobniejakstrukturawspólnotgruntowychiprawużytkowychnagruntachcu-
dzych.Upowszechniłasięrentapieniężna,apoddaństwogruntoweprzekształci-
łosięwstosunekdzierżawygruntu.WtymczasiewPolscedominowałopozo-
stawianiewłasnościziemiwrękachwielkichwłaścicieliziemskich,uzasadnia-
nymożliwościązwiększaniaprodukcjirolniczejprzezpowiększanieareału.
Posiadanieziemiprzezniewielkągrupęuznawanozadeterminantępostępu.
TendencjatautrzymałasięwPolscedokońcaXVIwieku.DrugapołowaXVII
ipierwszapołowaXVIIIwiekutoupadekrolnictwaigospodarkimiastwwy-
nikuprzejęciawładzyimajątkupaństwowegoprzezoligarchięmagnackąoraz
zniszczeńwojennych.Wmiastachprywatnychijurydykachupowszechniałosię
natomiastzjawiskoformalnegoprzyznawaniawłasnościużytkowej(przywileje
iprzydziałysądowe)corazszerszemukręgowipodmiotów.Najczęściejużywa-
nymwówczasterminemnaokreślenieprawawłasnościbyło„dziedzictwo”,
którewpraktyceoznaczałoprawodoziemi,budynków,warsztatówrzemieślni-
czych,obiektówhandlowychiprzemysłowych.Mogłybyćonenabytejako
spadek,jakoprawanabytezagotówkęlubwwynikuzamiany.Wmieściepoję-
cietobyłosynonimemwłasności(zastępowanetakżeokreśleniem„zakuppose-
sji”
13).Używanorównieżpojęćdziedzictwa,takzwanewieczysteiczynszowe,
którymwXIXwiekupróbowanonadawaćstatusprawrzeczowychograniczo-
nych,aktóredotyczyłypartycypacjiwprawachwłasnościwięcejniżjednej
osobyoróżnychuprawnieniachdoprzedmiotuwłasności(tzw.własnośćpo-
dzielona).Byłytopodwalinypodpóźniejszeprawazabudowy,dzierżawywie-
13
T.Opas,op.cit.
