Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Muzeaiflashmoby
19
dyskusjioJudeo-Poloniiifrankistach),jednakzasadniczomaoncha-
rakterbezideowylubwynikazinnychniżromantycznezałożeń(jak
wpracyMagdalenyTulliiSergiuszaKowalskiegoZamiastprocesuł34
czywAsystencieśmierciBronisławaŚwiderskiego35).
Porapowiedzieć,czyimimetonimiamiZagładybędęsiętuzajmo-
wać.Łącząsięztymdwieanegdoty.Wwydanejw2009rokupracy
Bohater,spisek,śmierć.WykładyżydowskieMariaJanionposłużyłasię
cytatemjakotytułemrozdziału:„Jeślimówięoczymśnapozórcałkiem
innym,toitakmówięoAuschwitz”36.Nibyoczywiste,alektotopowie-
dział?SłowapochodzązDziennikagalernikaImreKertésza,jednego
zgłównychbohaterówWykładówłMożliwe,żedlaJanionbyłyonetak
znajomeiwłasne,że,automatycznie,przestałauważaćjezafragment
cudzegotekstu.Bohateramiszkicu,którywziąłtytułzDziennikaga-
lernika,sąPaulCelan,PrimoLeviiKertész.TrzejautorzyzAuschwitz
bardzosilnie(literacko)związani.Mistrzemmetaforskrywającychwo-
jennedoświadczeniejesttujednakgłównieCelan.Przypominającich
historięwFudześmierci,uszczuplonejpóźniejprzezpoetęonkadencję
imetaforykę”37,Janionprzyjęłastanowisko,żefiguryretoryczne,dzię-
kiktórymtekstmożemówićoZagładzienawieleróżnychsposobów,
stanowiąoprzewadzesztukinadinnymimetodamizachowywaniapa-
mięciiniestwarzająryzykanadinterpretacjilubzniekształceniaczy-
ichkolwiekintencji.DeklaracjaKertésza,jakobymówiącoczymśzgoła
odmiennymoddoświadczeniaobozu,dalejonimmówił,jestjednak
34S.Kowalski,M.Tulli:Zamiastprocesu.Raportomowienienawiści.Warszawa
2003.
35B.Świderski:Asystentśmierci.Warszawa2007.
36M.Janion:Bohater,spisek,śmierć.Wykładyżydowskie.Warszawa2009,s.279.
PodobnądeklaracjęspotykamywpracyAlvinaH.Rosenfelda:n[ł]wszystkienapi-
sanepoHolocauściepowieściopisująceżydowskiecierpieniemusząskrywaćwsobie
Holocaust,nawetjeśliniemówiąonimwprost.Szczególnieutalentowanipisarze,jak
SingerczyMalamud,potrafiąprzedstawićnajstraszliwszązżydowskichtragediiwspo-
sóbzawoalowany.Aleniezależnieodtego,codostrzegamynapowierzchni,wewnętrzu
dziełodnajdujemyHolocaust”.A.H.Rosenfeld:Podwójnaśmierć.Rozważaniaolite-
raturzeHolocaustu.Przeł.B.Krawcowicz.Warszawa2003,s.111.
37JanioncytujetuzdanieJohnaFelstinera,któryzkoleiprzytaczasłowaSidry
DeKovenEzrahi.Por.M.Janion:Bohater,spisek,śmierć…,s.284.
