Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
RozdziałI:Władza,państwonarodoweidemokracja...
prawczłowieka,wmniejszymnatomiaststopniudoklasycznychprawobywa-
telskich.Swójwymiartracąrównieżobowiązkiobywatelskie,comożnawiązać
zfaktem,iżobywatelesącorazmniejchętnidoświadczenianarzeczpaństwa,
któregeneralnieznaczniemniejświadczynaichrzecz.
Zarysowaneprzemianyinstytucjiobywatelstwanieoznaczająjegozaniku,
aległębokąprzemianęjegocharakteruwsytuacji,wktórejnieznajdujeonojuż
taksilnegooparciawpaństwienarodowym.MożnastwierdzićzaBernardem
Jouve)em,żetoobywatelstwo,jakierozwijasięwobrębiedrugiejnowoczesno-
ści,jestzdecydowaniebardziejgwałtowne,kontestująceisfragmentaryzowane,
istanowiodejścieodmodeluuniwersalistycznegonarzeczodmianynplurali-
styczno-mniejszościowej”
.Osłabienieinstytucjipaństwapowodujemobilizację
grupspołecznych,któredążądowaloryzacjiwłasnejspecyfikiitożsamości.
Wzwiązkuztym,togodnośćczłowiekaorazuznanieprzynależnościdookreś-
lonejgrupy,względnieuzyskanieztegotytułuokreślonychuprawnień,stajesię
treściąwspółczesnychdążeńobywatelskich,atymsamymesencjąobywatelstwa
jakotakiego55.Oznaczato,żewspółczesneobywatelstwomożerozwijaćsiępoza
państwem,czywręczprzeciwniemu,kiedybrakwnimodwołaniadowspólnych
prawiuniwersalnychwartości.Wtenwłaśniesposóbdokonujesięwspominany
przezRaciborskiegoprocesuwalnianiasiętożsamościobywatelskiejodtożsamo-
ścinarodowej56.
Zarysowującdalszekonturyobywatelstwapostuniwersalistycznegonależy
odnieśćsiętakżedokwestiiobywatelskiegozaangażowania.Niecowcześniej
stwierdzono,żenobywatelstwospołeczne”dobrzewspółgrałozmodelemnoby-
watelapasywnego”
,cowynikałozkonsensuizaufaniaelitpolitycznychioby-
wateli.Tymczasemerozjategozaufania,przejawiającasięwkrytyceinstytucji
przedstawicielskichoznaczatakżekrytykęnobywatelstwapasywnego”narzecz
waloryzacjiobywatelstwanaktywnego”
,któregoenergiaznajdujeujściewnie-
wykorzystywanychdotądformach.Spadekkonwencjonalnegouczestnictwapo-
litycznego,tj.wyborczegoczypartyjnego,nieoznaczaautomatycznejbierności
współczesnychobywateli,którychaktywnośćprzybieranieprzewidywalne,anie-
rzadkodosyćgwałtowneformy.Rozwijasięnowyrepertuarpolitycznejekspresji,
któryPierreRosanvallonokreśliłmianemnkontrdemokracji”
,nazywającwten
sposóbwszelkieformybezpośredniejpartycypacjiobywatelipozasystemem
elektoralno-przedstawicielskim,wktórychwyrażasięnadzórobywatelskioraz
opóribuntwobecniespełnionychobietnic57.Obywatelskośćwspółczesnajest
więcodejściemodjejklasycznejformuły,którarealizowałasięprzedewszystkim
wakciewyborczymwramachsystemuprzedstawicielskiego,narzeczmodelu
55
B.Jouve:Démocratiesmétropolitaines.Delagrandetransformationàlagrandeillusion.W:
B.Jouve,P
.Booth,red.:Démocratiesmétropolitaines,s.316—317.
56
J.Raciborski:Obywatelstwowperspektywiesocjologicznej,s.51.
57
P
.Rosanvallon:Kontrdemokracja...,s.18—19.
