Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
64
TadeuszSławek
(1)rozbudzeniupragnieńjednostki,(2)przekształcaniutych-
żepragnieńwedledostępnychireglamentowanychwzorów,(3)
stopniowymzastępowaniuautentycznychpragnieńjednostki
przezpragnieniamiastaoraz(4)zaakceptowaniutegostanurze-
czyprzezjednostkę,którawtensposób,przekonanaoswejwol-
ności,stajesięcałkowiciezależnaodzachowaniapostulowane-
goprzezmiasto.OtostosownyfragmentzksiążkiCalvino:
SłuchającopisuAnastazji,możesztylkoodczuwaćkolejnepragnienia,jed-
nopodrugimizarazmusiszjetłumić,natomiasttego,ktorankiemznajdzie
sięwśródjejulic,otaczająnarazwszystkiepragnienia,równocześnierozbu-
dzone.Miastoobjawiacisięjakocałość,gdzieniegubisiężadnepragnienie
iwktórejskładitywchodzisz,aponieważcieszysięonowszystkim,czymty
niemożeszsięradować,pozostajecitylkozamieszkaćwtympragnieniuiza-
dowolićsięnim.TakajestwładzazwodniczejAnastazji,tozła,tołaskawa:je-
ślicodziennieprzezosiemgodzinpracujeszjakoszlifierzonyksów,chryzo-
prazów,twójtrud,kształtującypragnienia,sambierzeswójkształtzpragnień
ikiedywydajecisię,żeradujeszsięzacałąAnastazję,jesteświstocietylko
jejniewolnikiem65:
Miastojest„całością”tylkootyle,oileniegubiącpragnień
jednostki,przekształcajewswojewłasnepragnienia,itakprze-
tworzonekierujenapowrótwstronęmiejsca,skądprzyszły.Ale
tojużinnepragnienia,chociażnaogółnieczujemytejróżnicy
inaszaradośćz„oferty”miastajestradościąniewolnika.Sieg-
friedLenzuczulanasnałatwość,zjakąmieszkaniecmiasta(np.
Anastazji)jestideologisierbar,podatnynadziałanieideologii,
którejzasadyodbierajakoswojewłasne.Paradoksalnie,towła-
śniepobudzającemocjepoddanych,władzaosiągaswojeracjo-
nalneiinstrumentalnecele.Obrazujetopowstaniezaciężnych
armii,którezastąpiływXVIwiekupospoliteruszenie.Komen-
tujączachowanieMaurycegoOrańskiegoorazkrólaGustawa
Adolfa,którzywprowadzającdrylwojskowejmusztry,nietyl-
kozwiększalibojowąwartośćżołnierza,leczprzedewszystkim
tworzyliwięzisolidarnościmiędzyuczestnikamioddziałów,so-
cjologowiespostrzegają,że„instytucjonalnezracjonalizowanie
65I.Calvino,Niewidzialnemiasta,s.11.
