Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Międzyliteraturąipolityką.BenjaminDisraelinatleswoichczasów
mechanizacjiprodukcji.Wpierwszychdekadachrewolucjiprzemysłowejpro-
testyteprzybierałymiędzyinnymiformępolegającąnaHniszczeniumaszyn”
(machinebreaking).
Najsłynniejszewczesneepizodyniszczeniamaszyn(zwłaszczawarsztatów
tkackich)naprzełomieXVIIIiXIXwiekubyływyrazemdziałalnościruchu
luddystów,któregonazwawywodziłasięodlegendarnegotkaczaNedaLud-
da,zwanegoGenerałemlubKrólem.Luddyściniszczylimaszyny,gdyżwidzie-
liwnichgłównąprzyczynęniskichpłacizagrożeniabezrobociem.Pierwsze
przypadkiniszczeniawarsztatówtkackichmiałymiejscewSheffieldwroku
1760.Przyczynąrozruchówbyłaobawa,żewprowadzanewówczasdoprze-
mysłutkackiegomaszynydoprowadządoutratypracywolnychchałupników,
rzemieślnikówitkaczy.Eskalacjawystąpieńluddystównastąpiławlatach
1811-1813-whrabstwachNottinghamshire,Yorkshire,Lancashire,Der-
byshireiLeicestershire.Działaniatespotkałysięzrepresjamiwładz.Kilku-
nastuuczestnikówruchustracono,awieluinnychdeportowanodoAustralii.
Kolejnefalerozruchówwstrząsnęłykrajemwlatach1816-1820,aostatnie
wystąpienialuddystów,zwaneSwingRiots,miałymiejscenapołudniuAnglii
wlatachtrzydziestychXIXwieku.Luddystówoskarżanoopróbęwywoływa-
niarewolucjispołecznejwAnglii.Mimocechującegoichradykalizmumieli
onijednaktakżezwolenników,szczególniewśródnowegopokoleniaroman-
tyków,którzysprzeciwialisięrewolucjiprzemysłowej.LordByronbroniłich
wswojejinauguracyjnejmowiewIzbieLordów,asłynnąpowieśćMaryShel-
leyFrankenstein(1818)możnaodczytaćjakotraktatprzeciwalienacjirobot-
nikówwprzemyśle,którzystawalisięczęściąmaszyny,zatracającwolność
imożliwościtwórcze.CharlotteBrontëuczyniłaluddyckiezamieszkicentral-
nymwydarzeniemwswojejpowieściShirley(1849).
Rewolucjaprzemysłowaobjęłaoczywiścietakżeinnegałęzieprzemysłu.
Wroku1763JamesWattzmodernizowałsilnikparowyThomasaNewcomena
(1663-1729)z1712roku.Wroku1784powstałapierwszafabrykaprzędzal-
nicza,wktórejużytosilnikiparoweWatta.PonadtomaszynyparoweWatta
zaczętostosowaćwgórnictwieihutnictwie,anastępniewkolejnictwie,po
skonstruowaniupierwszejlokomotywyparowejprzezGeorge’aStephenso-
na(1781-1848).Powstaniekoleiżelaznejpozwoliłonapołączenieregionów
WielkiejBrytaniisieciąliniitowarowychipasażerskich,sprawiając,iżwla-
tach1825-1870Angliastałasięnajbardziejrozwiniętymgospodarczokrajem
świata.NajwiększymośrodkiemprzemysłuwłókienniczegostałsięManche-
ster,którynapoczątkuXIXwiekuliczyłniespełna100000mieszkańców,apół
wiekupóźniejjużokoło400000.
WpierwszychdwóchdekadachXIXwiekurewolucjaprzemysłowawpro-
wadziłanoweurządzeniatechnologicznewdrukarstwie.W1814rokuzaczęto
drukowaćzapomocąmaszynyparowejwydawanąod1785rokuwLondy-
niegazetęHTheDailyUniversalRegister”,przemianowanąodroku1788roku
naHTheTimes”.Dziękitejmetodziemożnabyłowydrukować1100arkuszyna
godzinę-niezaś200,jakwcześniej.Rozwójszybkiegodrukudoprowadziłdo
publikacjibardzopopularnychimodnychpowieści,tzw.powieściHsrebrnego
