Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
9
podatkowym.Wrozdzialeprzedstawionotypologięzachowańpodatkowych
wpodzialenadobrowolneiwymuszonepłaceniepodatków,ichunikanieoraz
uchylaniesięodobowiązkówpodatkowych.Wtymkontekścieprzywołanomodel
osypiska,któryodmiennedecyzjepodatkowewiążezsiłąizaufaniemdowładz
skarbowychwdanymkraju.Opisanotakżegłówneekonomiczneorazspołeczne
czynnikiwyjaśniającezachowaniapodatników,odwołującsiędoopracowanego
przezAllinghamaiSandma(1974,za:Kirchler,2007)modeluoporu,opiera-
jącegosięnateoriiużyteczności,jakrównieżteoriiperspektywyKahnemana
iTversky’ego(1979)orazpojęciamentalnościimoralnościpodatkowej(por.
Hessingiin.,1989;Wenzel,2002;2004).
Rozdziałdrugiprzybliżapojęciespołecznychreprezentacjipodatkówpoprzez
przywołaniewynikówanalizspostrzeganiategokonstruktuprzezróżnegrupyspo-
łeczne.Przedstawionotakżewynikidotychczasowychbadańnadpostawamiwobec
podatkówwpolskimspołeczeństwie,wskazując,żewiększośćznichodnosisiędo
opiniiorazprzekonańrespondentównatematsystemupodatkowego,atakżedziałań
administracjiskarbowej,czyliodpowiadapoznawczemukomponentowipostawy.
Wdalszejczęścirozdziałuopisanokoncepcjępostawmotywacyjnychwobecpo-
datkówzaproponowanąprzezBraithwaite(1995;2002;2009;2013;Braithwaite
iin.,2007)iwyróżniającąpięćpostawwobecpodatków,któreodzwierciedlajątrzy
obszaryJa:tożsamościmoralnej,siebiejakoczłonkademokratycznejwspólnoty
orazobszarJazwiązanyzdążeniemdorealizacjiindywidualnychaspiracji,jak
równieżsąwynikieminterakcjimiędzypodatnikiemiorganamiwładzypodatko-
wej.Podstawąteoretycznąprzyjętejwksiążcetypologiipostawwobecpodatków
jestkoncepcjadystansuspołecznegoBogardusa(1928;za:Braithwaiteiin.,2007)
orazkonstruktwolnościjednostki,któramożebyćzagrożonadziałaniemwładz,
wtymwładzpodatkowych.Charakterystykapięciupostawmotywacyjnychwobec
podatkówuzupełnionajestopisemsposobuichpomiaru,wtymdokonanejprzez
autorkęadaptacjikwestionariuszaopracowanegoprzezBraithwaite(2001;2002).
Wrozdzialeprzedstawionotakżemodelresponsywnejregulacji,któryzakładazróż-
nicowaniestosowanychprzezadministracjępodatkowąmetodpoprawydyscypliny
podatkowejuwzględniającychdominującąpostawęmotywacyjną.
Kolejnerozdziałystanowiąprezentacjęwynikówbadańwłasnychnadpostawami
motywacyjnymiwobecpodatków.Wrozdzialetrzecimpodjętazostałapróbaustalenia
psychologicznychkorelatówpostawmotywacyjnychwobecpodatkówodnoszących
siędotożsamościmoralnej,zaangażowaniaobywatelskiego,jakrównieżpotrzeby
zachowaniakontroliorazocenyfunkcjonowaniapaństwa(badanie1).Włączone
domodelubadawczegozmiennenawiązujądotrzechwymiarówJa,którychistot-
nośćwykazanowzwiązkuzfunkcjonowaniemjednostkiwsystemiepodatkowym.
Wynikiprzeprowadzonejanalizydowiodły,iżpostawywobecpodatkówwynikają
zbardziejogólnychcharakterystykpsychologicznych,będącychelementamikoncep-
cjiJajednostki,atakżesązależneodczynnikówsytuacyjnych,odnoszącychsiędo
