Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Postrzeganie,obraz,język–okiemkognitywisty
11
ilościdanychsensorycznych,dostarczanychprzezmilionyreceptorów
wsiatkówce,ajęzykjestprzecenianyjakojedynygeneratorczy
środekprzekazumyśli(patrzrównieżtytułnadanyzbiorowiuwag
PaulaKleenatematmalarstwa:Myśląceoko(1923/1992),uzu-
pełnionyniedawnoprzezJ.T.EnnisafraząWidzącymózg(2004)).
Biorąctopoduwagę,powinniśmywięcodwrócićkierunekrozu-
mowania–toniejęzykmabyćwzorcemdlaopisuobrazu,lecz
odwrotnie:towidzenie(ibliskiemureprezentacjewizualne)do-
starczająschematówipojęć,naktórychmożesięoprzećkonstrukcja
znaczeniaiewentualnaanalizaśrodkówjegowerbalnegoprzekazu.
Wpracachjęzykoznawcówkognitywnychwyraźniewidaćnie
tylkoinspiracjeteoriamipostrzeganiawzrokowego,lecztakżeten-
dencjędozapożyczaniaodnichterminówikategoriiopisowych.
Symptomatycznyjestfakt,żetwórcategomodelujęzyka,Ronald
Langacker,pierwotnienadałmunazwęgramatykaprzestrzeni[space
grammar].Nazywateżosobędokonującąkonceptualizacjidanejsceny
obserwatorem[observer],anawetwielokrotnieużywaterminuwidz
[viewer].Mówiteżczęstooogólnychprocesachpoznawczych,używając
takichpojęćiterminów,jakfocusing(umieszczaniepewnego
elementuscenywcentrumuwagi),skanowanie,zmianaogniskowej
[zoomingin/out]itd.(patrzLangacker1987,1990,1995,2000).
Langackerutożsamiakonceptualizacjęzeznaczeniem,obejmu-
jącymnietylkotreścipojęciowe,lecztakżesposóbichobrazowania.
Choćtradycyjnietermin„obrazowanie”kojarzonybyłztwórczością
literacką,kognitywiściużywajągomówiącowszelkichsposobach
pojęciowegokonstruowaniadanejsceny,będącychpodstawąkon-
kretnychrealizacjiformalnych.Jestontuteżczymświęcejniż
metaforą–kryjesiębowiemzanimprzekonanie,iżproceskon-
strukcjiobrazupojęciowegomotywowanyjestwdużymstopniu
prawamipercepcjiwzrokowej.Piszącowymiarachobrazowania,
Langackerwymienianp.stopieńabstrakcji(poziomschematyczności)
przedstawienia(zapożyczajączfotografikitermingrain–ziarno),
różnerodzajewyróżnieniaopartenasystemiepodziałuuwagi,jak
profilowanieipodziałscenynafiguręitło,atakżeróżneaspekty
perspektywy,jakprzyjętypunktwidzenia,kierunekmentalnego
skanowania,czyorientacjaobserwatora(Langacker1987,2000).
Podobnerozważanianatematrelacjiprzestrzennychjakopodstawy
tworzeniaschematówpojęciowychmożnaznaleźćuinnegokogni-
tywisty,LeonardaTalmy’ego(2000).
Wyborydokonywaneprzeznaswprocesietworzeniaobrazupoję-
ciowegoznajdująoczywiścieodzwierciedleniewformieprzekazu;jak
stwierdziłjużw1912rokuWassilyKandinsky,„każdaformajest
