Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Racjonalnośćiżyczliwość…
25
siły,nieświadomieosuwasięwmitologię,wyradzawracjonalnośćczysto
instrumentalną.Niewydajesięjednak,abyśmypotrafiliuwolnićsięodcię-
żarupytańinadziei,którymiobarczyłonasOświecenie.
ObecnośćHeglowskichinspiracjiwtwórczościStanisławaFilipowiczanie
budziwątpliwości.AczegosymbolemmożebyćParrington?Wtymprzypadku
sprawaniejestrównieoczywista.VernonLouisParringtonjestprzewodni-
kiempoamerykańskiejmyślipolitycznejXVIIiXVIIIw.Wprowadzawinny
świat,jakżeróżnyodrealiówPolskiejRzeczypospolitejLudowejwczesnychlat
siedemdziesiątychXXw.Byłtoświat,jakwyjaśniaFilipowicz,nbezpochodów
iobchodów”,światwolnyodfałszywegoentuzjazmuimaszerującychtłumów3.
Pierwszalekcjamawięccharakternegatywny.Amerykanieucząpodejrzliwości
wobecwładzy,dostarczająprzeciwwagidlaobrzędówpolitycznejegzaltacji.
Alesensamerykańskiegodoświadczenianiewyczerpujesięwpostawienie-
ufności.Jednozpodstawowychpytańwrefleksjiopolitycedotyczytego,jak
powinniśmysięnawzajemdosiebieodnosićwprzestrzenipublicznej.Czy
musimypodzielićsięnabezwzględniezwalczającychsięwrogówiprzyjaciół,
jakuczyCarlSchmitt?Czymamyuznaćsięzaoponentówwwalceklaso-
wej,jakchcielibymarksiści?CzyjesteśmybraćmiisiostramiwChrystusie,
towarzyszamioddanymiwspólnejsprawie,patriotamizespolonymimiłością
doojczyzny?Amożeprzeciwnie-egoistamidążącymijedyniedoindywidual-
nychkorzyściitraktującymiwięźspołecznąjakozłokonieczne?Amerykańskie
koncepcjepolitycznezprzełomuXVIIiXVIIIw.dostarczająoryginalnejodpo-
wiedzinapytanieocharakterpolitycznegozrzeszenia,któraodrzucazarówno
rewolucyjnączyreligijnąegzaltację,jakiegoistycznąobojętność.Kluczowe
znaczeniewtymkontekściemapojęciecivility,któremożnaprzetłumaczyć
jakoogładęczygrzeczność,aktóregosensoddajezawartewtytuletegotek-
stusłowonżyczliwość”4.
Naczympolegacivility?Słowotowywodzisięodłacińskiegoterminucivis,
któryoznaczałobywatela.Zczasemnabrałoniecoinnychkonotacji,odsyła-
jącdoregułcywilizowanegozachowania.Należyjekojarzyćzideałemgen-
tlemana.Aletowarzyszkaogładaiwyszukanemanieryniebyłycelemsamym
wsobie.Stworzyłyonegrunt,naktórymmogłarozwinąćsiępewnaforma
liberalizmu.Kulturacivilityzakładazatememancypację,wydobywajednostkę
zgrupy,uwalniająodwięzówtradycji.Liberalizmniejestjednaknastawiony
egoistycznie.Wolnośćjednostkijestmożliwadopogodzeniazżyczliwym
zainteresowaniemlosamiinnychludzi.Wewczesnejmyśliliberalnej,wyjaśnia
3Ibidem.
4Por.S.Filipowicz,Pochwałarozumuicnoty.RepublikańskiecredoAmeryki,Kraków
1997,s.198-199.Trzebaprzyznać,żesłowonżyczliwość”stanowijednązdalszychkonotacji
znaczeniowychcivility.Niemniejjednakwydajesięononieodzownewkontekścierozważań
poświęconychosobieidziełuStanisławaFilipowicza.
