Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MIĘDZYWSCHODEMAZACHODEM.PRAWOSŁAWIEIUNIA
AleksanderNaumowwartykuleBibliailiturgiawsystemiewar-
tościkulturyruskiejPierwszejRzeczypospolitej,wychodzącodtłuma-
czeńirozważańnadtekstamibiblijnymi,biorącpoduwagęliturgiczne
tekstywłasneprawosławnychiunitówwrękopiśmiennychidruko-
wanychksięgach,wykazujewysokipoziomintelektualnyiartystyczny
twórcówiśrodowisk,wktórychdziałali.Prezentujetakżeaprobowaną
aksjologię,różnorodnośćformwyrazupodstawowychwartości,poza
zwykłymidlareligijnegoobieguinterpretacjamisoteriologicznymi,
specjalneznaczenieprzypisujetakimkategoriomjakciągłość,trwa-
nie,starożytność,wierność,męczeństwo,świętość.Umożliwiająone
sakralizacjęczasuiprzestrzeniisłużąkształtowaniuorazumacnianiu
postawsamoidentyfikujących.
VivianaNosiliapodjęłatematOświatyruskiejnaziemiach
wschodnichRzeczypospolitejwXVIIwieku.Przedstawiłaprocesewolu-
cjiruskiegoszkolnictwaodlatsiedemdziesiątychXVIwieku,kiedyna
Rusirozpoczęłasięodnowakulturalno-religijna,aKościółbyłjeszcze
jednolity,dopoczątkuXVIIIstulecia,gdyruskawspólnotareligijnaod
dawnabyłapodzielonanadwaobozy-prawosławnyiunicki.Wcen-
trumuwagiznajdująsiędawni(duchowieństwo)oraznowidziałacze
szkolni,tj.świeckiemieszczańskiebractwacerkiewneiszlacheccy
mecenasi.Szczególniezajmującekwestiestatutówszkolnych,języ-
kówkształcenia,celówisposobówwychowania.Dotegokręgunależy
równieżściślepowiązanezoświatącyrylickiedrukarstwo,prężnieroz-
wijającesięprzyszkołach,bractwach,monasterachorazwprywatnych
warsztatach.
Wdrugimokresierozwojuruskiejedukacji(po1632r.)sterrzą-
dówKościołemwschodnimprzejąłmetropolitaPiotrMohyła,refor-
matorreligijnyikulturalny,założycielsłynnegoKolegiumKijowsko-
-Mohylańskiego.Stworzyłonnowymodelszkolnictwa,łączącyhar-
monijnieatrakcyjnośćiefektywnośćszkółjezuickichztradycją
wschodnią.MimoniepokojówdrugiejpołowyXVIIwiekuKolegium
Mohylańskiestarałosięnieobniżaćpoziomunauczania,korzystając
zaczasówhetmanatuzespecjalnejopiekihetmanaIwanaMazepy.
DopieropowłączeniuKijowawstrefęoddziaływaniaImperium
Rosyjskiegoszkołastraciłaznaczenieiuległamarginalizacji.Unici
natomiastwXVIIstuleciumogliposzczycićsięznanąszkołąchełm-
~11~