Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PRAWOSŁAWIEORAZUNIAWPOLSCEINALITWIE
Wdokumentachkilkakrotniepodkreślanoteżrównośćpraw
katolikówiprawosławnych.Królm.in.obiecywałobywatelomWoły-
nia(podobnieszlachciezwojewództwbracławskiegoikijowskiego):
Kutemuteżobiecujemyipowinnibędziemywszechprzerzeczonychksią-
żąt,ziemiewołyńskiejobywatelówipotomkówich,takrzymskiegojako
igreckiegozakonubędących,wichstarodawnejtci[czci]idostojności,
jakozprzodkówswoichidotegoczasubyli,zachowaćionewedlecnoty
igodnościkażdegoaupodobanianaszego[…]naurzędyzamków,dzierżaw
idworównaszychprzekładaćidoławiceradnaszych,jakoiinneślachec-
kiegonaroduziemwołyńskichludzieprzypuszczać42.
Ztegom.in.powoduuważasię,żeepokaoduniilubelskiejdo
uniibrzeskiejstanowiłaszczytowyokrestolerancjireligijnejwRzeczy-
pospolitejpolsko-litewskiej43.
ChoćprawnasytuacjaposzczególnychwyznańiKościołów
chrześcijańskichwRzeczypospolitejbyławtymczasiebardzodobra,
Cerkiewprawosławnawłaśniewówczaszostaładotkniętagłębo-
kimkryzysemwewnętrznym.Wiązałosiętozekspansjąreformacji,
apotemtakżezodpowiedziąKościołarzymskokatolickiegowformie
kontrreformacji.PrawosławiewRzeczypospolitejnietylkoniemiało
odpowiedniegozapleczaintelektualnego(ośrodkówmyślicerkiewnej,
szkółwyższychiśrednich),alenawetodpowiedniorozwiniętegoszkol-
nictwapodstawowego.Niebyłozatemwstanieprzeciwstawićsięreli-
gijnejpropagandzieKościołówprotestanckichiKościołakatolickiego,
mającejpoważnywpływnaziemieruskieRzeczypospolitej.Duchowni
prawosławninieuczestniczyliwpublicznychpolemikachzteologami
protestanckimiczykatolickimi,bojącsiękompromitacji.Słabośćinte-
lektualnaduchowieństwacerkiewnegonierzadkołączyłasięzpoważ-
nymimoralnymiprzywarami(np.pijaństwem),atakżenieprzestrzega-
niemprawakanonicznego,choćbywkwestiiwchodzeniaduchownych
42Ibidem,nr136,s.305;por.ibidem,nr138,s.316;T.Kempa,Ziemieruskie
inkorporowanedoKoronyw1569roku-odrębnościprawnoustrojoweipostawy
szlachtyukraińskiej(ruskiej)dopołowyXVIIwieku,w:RzeczpospolitawXVI-
XVIIIwieku.Państwoczywspólnota?,red.B.Dybaś,P
.Hanczewski,T.Kempa,
WNUMK:Toruń2007,s.134.
43J.Bardach,ORzeczpospolitąObojgaNarodów,KrajowaAgencjaWydaw-
nicza:Warszawa1998,s.22-23(DziejeNaroduiPaństwaPolskiego,z.1-10).
~33~