Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
21
śleniedanegoprzedmiotujakodziełasztuki.NajbardziejznanawPolscewśród
definicjiokreślanychmianemalternatywnychjestdefinicjaW.Tatarkiewicza,
zgodniezktórąndziełosztukijestodtworzeniemrzeczybądźkonstrukcją
form,bądźwyrażaniemprzeżyć,jednakżetylkotakimodtworzeniem,taką
konstrukcją,takimwyrazem,jakiesązdolnezachwycaćbądźwzruszać,bądź
wstrząsać”[Tatarkiewicz1988,s.52]15.Innepropozycjedefinicjialternatywnych
przedstawiliN.GoodmaniM.Gołaszewska.N.Goodmanwśródcechkoniecz-
nychdziełasztukiwyliczaprzedstawieniebądźekspresję,bądźilustrowanie.
M.Gołaszewskawymienianastępująceelementypozwalającenazaliczenieokre-
ślonegoprzedmiotudokategoriidziełsztuki:1)koherentniezbudowanacałość
odznaczającasięspecyficznymicechamiformalnymi,2)odgraniczenieodreszty
świata-tworzyswójwłasnyświat,3)celowytwórczłowiekazawierającyślad
jegozamierzeń,4)twórkulturowypowstałyzuwaginaokreślonezamierzenie
artystyczne,5)niepowtarzalnyprzedmiot[Gołaszewska1984b,s.212-214].
Wewspółczesnejfilozofiiodpowiedźnapytanienczymjestdziełosztuki?”
wciążpozostajekontrowersyjna.Współcześniartyściniejednokrotniewykra-
czająpozakonwencjonalneramysztuki,kwestionująckoniecznośćistnienia
przedmiotumaterialnegonarzeczkreowaniawydarzeń.Artefaktprzestajebyć
wcentrumuwagilubnawetznikazpolaestetycznego,arozważaniasąskoncen-
trowanenasferzeodbioru.Sztukamożeprzyjmowaćnajbardziejabstrakcyjne
formypercepcyjnejwyobraźni,nhistoriasztukiwspółczesnejjestwrzeczywi-
stościhistoriąpercepcji”[Berleant2007,s.167].Sposóbodbiorudziełasztuki
stajesięprzedmiotembadańnietylkoestetykówipsychologów,koncentrujących
uwagęnaanalizienaturyprzeżyciaestetycznegouodbiorcy,leczrównieżbada-
czywneuronauce,neurobiologii,neuroestetyceikognitywistyce,poszukujących
fizjologicznychreakcjiorganizmuczłowiekanadziełosztuki[Salso1994,Palmer
1998,Zeki1999,Livingstone2002]16.
Wśródwspółczesnychdefinicjidziełsztukimożnawyodrębnićtrzygrupy:
definicjeinstytucjonalne,historyczneifunkcjonalne[StanfordEncyclopediaof
Philosophy2007].Winstytucjonalnychdefinicjachdziełasztukipodkreślasię,że
dziełemsztukijestartefakt,któremuzostałnadanystatusdziełasztukiwimieniu
pewnychinstytucjispołecznych.Instytucjetewystępująwpracachwielufilozo-
15OdtwarzanieW.Tatarkiewiczpojmujejakoodtwarzaniewyglądurzeczy,struktury,istoty
treścipsychicznychorazpięknejformy[Tatarkiewicz1972b,s.176-180].Konstrukcjaformy
obejmujewyłącznietworzenieformnowych,zaśekspresja-wyrażanieiujawnianiezjawiskemo-
cjonalnychczyuczuciowych.Drugaczęśćdefinicjialternatywnejodwołujesiędooddziaływania
dziełasztukinaodbiorcę,czylidoprzeżyćestetycznych(zachwyt,wzruszenie,wstrząs).
16Neuronaukaikognitywistykapodejmująm.in.problemdoświadczeniaestetycznegooraz
zagadnieniezwiązkumiędzypostaciądziełasztukianeuronalnymiprawidłowościamijego
odbioru.Napodstawieanalizyfizjologicznychipsychologicznychreakcjiorganizmuczłowiekana
dziełosztukipodejmowanesąpróbyzrozumienia,coidlaczegowydajesięludzkiemumózgowi
piękne.
