Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IreneuszSzczukowski
PróbyjakowyrazXVI-wiecznejetykipowrotudosiebie
10
.Wzakończeniu
jednegozesejówMontaigne’a,zatytułowanegoOpróżności,znajdziemycha-
rakterystycznedlajegodyskursuponowienieantycznejdyrektywy,znanej
zzapisuwyrytegonafrontonieświątyniApollinawDelfach.Renesansowy
filozofinterpretujejąwkontekściesamopoznaniaiiluzji,ambiwalentnego
usytuowaniapodmiotu,zawieszonegomiędzytym,cowewnętrzne,atym,
cozewnętrzne:
otopowszechnemniemanieiobyczaj,abypatrzećgdzieindziejniżwsiebie,
bardzonamsązbawienneipożyteczne.Jesttoprzedmiotpełenniezadowo-
lenia;widzimywnimsamąnędzęipróżność.Abynasnieudręczać,natura
bardzosposobniepowiodładziałanienaszegowzrokunazewnątrz.Naprzód
płyniemyzprądem,alezwrócićnaszbiegkusobietoruchwielceuciążliwy:
toćimorzemącisięikłębi,kiedywracawswojegranice.Patrzcie,powiada
każdy,naodmianynieba,patrzcienaludzi,nasprzeczkętego,napulsowego,
natestamenttegoinszego;słowem,patrzciezawszewysokolubnisko,albo
nabok,alboprzed,albozasiebie.Wielcesprzecznyzobyczajemzaistebył
ówrozkaz,danyniegdyśprzezbóstwowDelfach:patrzciewsiebie,poznajcie
siebie,dierżciesięsiebie:waszegoduchaiwasząwolę,któresiętrawiągdzie
indziej,sprowadźciedosiebie;rozpływaciesię,rozpraszaciesię:stężciesię,
umocnijcie:światwaszdradza,rozpraszawas,kradniewaswamsamym11.
FragmenttenwydajesiędecydującydlarozważańMontaigne’a.Konfron
-
tujeondwiepostawy:pierwszatoucieczkaodzajmowaniasięsobą,wyrażana
zapomocąskonwencjonalizowanejretorykikierowaniaspojrzeniakuniesta-
łejrzeczywistości(stereotypoweobrazyzmianzachodzącychwprzyrodzie),
drugawypływawprostzrealizacjizasadygnothiseauton.Tooniejpiszeautor,
stosującszeregimpresywnychzwrotów(npatrzcie”
,npoznajcie”
,ndierżcie”)
wzywającychdotroskiosiebie.Należyteżdodać,żeodseparowanieodtego,
comożezakłócaćspójnośćpodmiotu,przynależydojęzykaantropotechniki,
któryśledziłnietylkoFoucault,alerównieżPeterSloterdijk
12
.Montaigne
będziezatempróbowałuchwycićznaczeniesamotnościdlarefleksjiiprób
10M.Foucault,Hermeneutyka…,s.247.
11M.deMontaigne,Próby,przeł.T.Boy-Żeleński,Kraków2004,s.755-756.
12P
.Sloterdijk,Musiszsweżycieodmienić.Oantropotechnice,przeł.J.Janiszewski,wstępA.Ży-
chliński,Warszawa2014.
14
