Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zobserwatoriumpołożonegonadTybrem.Miejsceinnowacjitechnicznychzaję-
ły:starannieprzemyślaneprawo,szerokaautonomiapodbitychprowincji,duża
samodzielnośćwładzlokalnychnaPółwyspieApenińskim(wobuprzypadkach
byłatopraktycznarealizacjazasadypomocniczości),niezwyklesprawnaarmia
orazpowszechnaaprobowanaprzezRzymianzasadavirtus,czylicnotadzielno-
ści,odwagiisłużbyojczyźnie24.
Umiejętnaorganizacjaspołeczna,niepozbawionaprzymusu,zastępowała
technikęrównieżwczasachnowożytnych.RobertFogel(1926-2013)iStanley
Engermandoszlidowniosku,żetrzebazmienićocenęniewolnictwawhistorii
gospodarczejStanówZjednoczonych.Uznali,żejegozniesieniewynikałobar-
dziejzpobudekmoralnychniżzmalejącejefektywnościdalszegojegoutrzymy-
wania25.Jeszczeinnymprzykłademdominacjiorganizacjinadtechnikąbyłfor-
sownyiszybkirozwójprzemysłuwZwiązkuRadzieckimwlatachtrzydziestych
XXwieku.Dokonałsięondrogąwymuszonejkoncentracjizasobówludzkich
irzeczowychorazkosztemniskiegopoziomużyciaobywateli.Takżewlatach
późniejszychważniejszymczynnikiemrozwojugospodarczegoZSRRbyłaorga-
nizacja,wysokatechnikabyłazarezerwowanagłówniedlazastosowańwojsko-
wychiprzedsięwzięćspektakularnychwrodzajubadaniakosmosu.
Postęptechnicznyzależyodskłonnościpodmiotówgospodarczychdoinwe-
stowania.Inwestycjeprowadządoutrzymanialubrozbudowyniezbędnychdo
produkcjitrwałychśrodkówfizycznych:maszyn,budynków,urządzeńłączności,
środkówtransportuizasobówniematerialnych,naprzykładnowychtechnologii.
Zainwestycjeuważasięrównieżtworzeniezapasówproduktówgotowych,ma-
teriałówczęściowoprzetworzonychisurowców.Nakładynaśrodkitrwałesłużą
zachowaniuistniejącegopotencjałuwytwórczego(inwestycjeodtworzeniowe)
lubjegopowiększeniu(inwestycjerozszerzeniowe),wobuprzypadkachpowstaje
pytanie,jakazostaniewykorzystanatechnika:tradycyjnaczynowoczesna?
Wgospodarce,wktórejinwestujesięniewiele,brakujeokazjidowdrażania
nowychtechnologii.Zadaniemmyślitechnicznejstajesięwtedyumiejętność
wykorzystywaniarozwiązańjużwprowadzonychwżycie.Takżewysokipoziom
inwestycjiniegwarantujestosowaniawyłącznienowych,sprawniejszychtechno-
logii.Warunkiemdokonywanianakładówkapitałowychjestzawszerezygnacja
zbieżącejkonsumpcji.
Przeszkodądlarozwojutechnikimożeokazaćsięniskaskłonnośćpodmiotów
gospodarczychdoponoszeniaryzyka.Nanowychprojektachtechnicznychciąży
niepewnośćcodoichefektówizwiązanychznimikosztów,nadodatekwfazie
wstępnejbrakujejasności,czyokażąsięonesprawneiniezawodnewsensiefi-
24
J.Pilikowski,PodróżwstronęEuropy,WAM,Kraków2011,s.53.
25
R.W.Fogel,S.L.Engerman,TimeontheCross.TheEconomicsofAmericanNegroSlavery,Uni-
versityPressofAmerica,Lanham1984.
16
