Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rodzajuludzkiegopłećmęska,panujewkrólestwiemiłości,mającprawooświadczeniaswojegoczucia,
adrugapołowapłećżeńska,zostajenamilczenieitajenieskazana23.
Pomimotejskromności(nietylkonapoluuczuciowym)kobietytakże:n[ś]za-
wierajątraktaty,urządzająwojny,przewracająsprawiedliwość,władająctronem,ratu-
szem,mieczem,aczasemwdzierającsięażdoŚwiątyniprzybytkuPańskiego”24.
DopełnieniemtegoobrazukobietyjesttekstHugoKołłątaja.Autorodnoszącsię
dominionejepokisaskiej,opisałjejzwyczajewkształceniukobietiprzemiany,jakie
dokonałysięnaprzestrzeniokołosześćdziesięciulat–od1697do1763roku:
Byłowziętąrzeczą,ażeby[kobietywXVIwieku–dop.K.Ż.]nieuczyłysiępisać,ażzamążwy-
dane,czegonawetwklasztornejprzestrzeganoedukacji;dlaczegowszystkieprawiekobietypolskie,nie
tylkobrzydkimiałycharakter,alenawetnieumiałyortografii[ś].NapoczątkupanowaniaAugustaIII
dziwionosięSieniawskiejhet.kor.,żeonacórkęswojąprzyAkademiiKrakowskiejedukowała,która
opróczjęzykafrancuskiego,musiałasięuczyćpołacinie,wtymjęzykunaukfilozoficznychimatematycz-
nych[ś].Przykładwojewodzinyruskiejpowszechniebyłwzięty;wszystkiemajętnematki,choćnietak
wykwintnądawałyedukacyją,starałysięjednak,abyichcórkiwjęzykach,wtalentachiwniektórych
naukachdoskonalićsięmogły,jakożprzyznaćtrzeba,żetowszystko,conależydoozdobnejedukacji
panien,bardzoprędkorozszerzyłosięunas:damynaszezaczęłypisaćbardzopiękniepofrancuskuipo
polsku,nietylkocodocharakteru,alenawetcodostylu;wzięłygustdoczytaniadziełważniejszychniż
romanse[ś]25.
Wczasachsaskichzauważalnajestzmiananapłaszczyźnieedukacjikobiecej–płeć
pięknastajesiępodmiotemdyskursu,kształcisięjąjużnietylkowczynnościachzwią-
zanychstereotypowozdomemiwnumilaniu”życianajbliższym:muzyce,tańcuiry-
sunku,alerównież,corazczęściej,pozwalasięjejnaczytanie(wcześniej)ipisanie26.
Tadrugaczynnośćupowszecniasięwśródwyższychwarstwkobietdopierowpierw-
szychdekadachosiemnastegowiekuijestzbieżnazpojawieniemsięnarodzimejniwie
pierwszychkobiet-pisarek.
Opóźnieniepojawieniasię–wstosunkudoZachoduojakieśstolat27–dziełkobie-
cegopiórawynikałowznacznejmierzezzarysowanegowyżejprogramukształcenia.
Samwsobiebyłonjednakefektemspecyficznego(nietylkodlaRzeczypospolitej)
klimatuświatopoglądowego,wktórymmiejscemkobietybyłdom,aonasamajawiła
sięjakoistotaniższaniżmężczyzna.Popublikacji–jeszczewXVIwieku–dzieła
AndrzejaGlaberazKobylinaiprzekładuAgryppyOślachetnościizacnościpłcinie-
wieściej,pojawiłosięnapoczątkuwiekuXVIIosławionedziełoniemieckichtropicieli
23F.S.Jezierski,Niektórewyrazyporządkiemabecadłazebraneistosownymidorzeczyuwagamiobjaśnione,
Kraków1791,s.93–94.
24Tamże,s.95.
25H.Kołłątaj,StanoświeceniawPolscewostatnichlatachpanowaniaAugustaII(1750–1764),Poznań
1841,s.8,11–12.
26J.Partykazwróciłauwagęnarozdzielnośćtychdwóchczynności.Kobietyzwykleuczonoczytania,
uważano–jakwspomniałKołłątaj–żepisanieniejestimpotrzebne(zob.J.Partyka,dz.cyt.,s.13).
27Tamże,s.5.
~29~
