Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pamięć,niepamięćinowożytnewyobrażenianatemat„Średniowiecza”
Mamywszelkiepodstawy,żebykatastrofę,którejnaocznymświadkiembył
Petrarca,nazwaćprzeżyciemtraumatycznymiżebydocenićjegowpływna
popularnyobraz„Średniowiecza”uogólnionyjeślinienacałośćtegopojęcia,to
wkażdymrazienajegoczęśćschyłkową,najego„jesień”,jakjąokreśliłJohan
Huizinga.ZwracauwagęwtymobraziezapamiętanymprzezPetrarkęzwłasz-
czamakabra,czylibrzydotaprzerażająca,atakżepowracającymotywwszech-
ogarniającychciemności:gelidasicmeformidinedensetexerunttenebre–wszystkie
zatemskładnikinowożytnychwyobrażeńoepocejakopewnegorodzajucało-
ści,zjejmakabryzmem(por.dansemacabre),przypisywanymjej(wuogólnie-
niu!)„średniowiecznym”okrucieństwem,fanatyzmemetc.
Zrekapitulowanetuzwięźleoperacjepojęciowe,deformująceczyteżrefor-
mującepopularnewyobrażenieo„Średniowieczu”wzależnościodtakczyina-
czejzapamiętanegoobrazudziejów,będącegozkoleitworemczyjejśerudy-
cjibądźteżignorancji,ilustrują,jaksądzępożytecznie,problematykępamięci
kulturowejikulturowegozapominaniaorazskutkioddziaływaniaprocesówza
pomocątychpojęćopisywanychnanarracjęhistorycznoliteracką,wdalszejzaś
perspektywienakonstrukcjęhistorycznoliterackiejsyntezy.Tazaśbezpojęcia
„Średniowiecza”–zarównotegozapamiętanego,jakitegozapomnianego,odle-
głegojakowo„zwierciadło”zksiążkiBarbaryTuchman–obejśćsiędotądnie
potrafiła.Cowięcej,wokolicznościach,którychopisywanieprzekraczaramy
tematycznetegotekstu,zaistniałazbudowanatakżenaniepamięcikulturowej
narracjao„Średniowieczu”barwnaiurzekająca,która,poczynającodsenty-
mentalistycznejfascynacjigotykiem,poprzezromantyczny„kultPółnocy”
(wyrażenieMariiJanion)ażpodziewiętnasto-idwudziestowieczny„medie-
walizm”(toznówodrębnytemat)równoważyładopewnegobodajstopniamit
„wiekówciemnych”.Inspirowałaonazapewnewielewartościowychpomysłów
naukowych,jakchoćbyprzekonującewskazanieprzezErnestaRobertaCurtiusa
naśredniowiecznełacińskiepodstawyliteraturyeuropejskiej,wsumiejednak
chybazopowieściąo„ciemnychwiekachśrednich”przegrała.
Patrzącwkontekściewczesnonowożytnychnarracjio„Średniowieczu”na
relacjemiędzypamięciąkulturowąikulturowąniepamięcią(tadrugakategoria
zasługuje,jaksądzę,narównorzędnyzpierwsząopisinaosobnykomentarz),
awiedząnatemattego,comieścisięwpojęciuprzeszłościlubprzynajmniej
wzbiorzewyobrażeńofaktach,któreowejwiedzymająbyćprzedmiotem,
możnastwierdzić,żesłuszniezajmująonejednozmiejscpierwszorzędnych
wewspółczesnejrefleksjimetahistorycznej
18
.Rzeczwtym,żebardzoblisko
18
Nowoczesnąrefleksjęnadopozycjąprzeszłość–teraźniejszośćoraznadpamięciąjako
jednymznajważniejszychwyznacznikówtożsamościomówiłJacquesLeGoffwksiążce
~49~
