Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pamięć,niepamięćinowożytnewyobrażenianatemat„Średniowiecza”
porównywalnymidoszoahprzeżyciamitraumatycznymirozmaitychspołecz-
ności,można,jaksądzę,głębiejwniknąćprzypomocytegopojęciawbardziej
złożonewarstwywyobrażeńnatematkonkretnych,powszechnieużywanych
określeńhistorycznych.Dotakichmianowicie,którenastępnepokoleniaufor-
mowałyiktóryminazywałyodcinkiprzeszłościpostrzeganecałościowo,zbior-
czojakomroczne,barbarzyńskie,zgubnedlaludzkościczynawettylkodla
niejzmarnowane.Jednymztakichwłaśnieokreśleńsformułowanychprzez
późnychpraprawnukówludziżyjącychwstuleciach,doktórychmiałosię
onoodnosić,jesttermin„Średniowiecze”.Zasługujeonnaszczególnąuwagę
wkontekścierozważańnadpamięcią(inadniepamięcią)historycznąchoćby
dlatego,że(destrukcyjne,powiedzmytoodrazu)oddziaływaniepopularnych
ojegoznaczeniuwyobrażeńnawiedzęoprzeszłościokazałosięnaprzestrzeni
dziejówkulturyeuropejskiejwyjątkowowyraziste.Ztegowłaśniepowodu
jegowskróciezrekapitulowanahistoria,cośwrodzajumikrohistoriiidei,czy
mówiącrozsądniej:mikrohistoriipojęcia,możeposłużyćwsposóbszczególnie
pouczającydorozważańnadkulturowymzapominanieminadpostpamięcią,
nieograniczonąjedyniedoobszarudwudziestowiecznejstraumatyzowanej
pamięcizbiorowej
21
.
Zapominaniekulturowe,wodróżnieniuodzapominaniauwarunkowa-
negoczynnikamibiologicznymi
22
,uważamprzytymzajedenzwyznaczników
„humanizmu”,czyliparadygmatuczłowieczeństwakulturowegopojmowa-
negojakorezultatzintegrowanegoprocesuwychowywania(niegdyśgreckiej
paidei,potemłacińskiejhumanitas,wreszcieniemieckiegoderHumanismuspoj-
mowanegojakoBildungsideal).Inaczejjeszczemówiąc–uważamzapomina-
niekulturowezajedenzczynnikówrównorzędnyzzapamiętywaniem,tak
głębokoinaturalniekojarzonymzkażdegorodzajudziałalnościąedukacyjną
iwychowawczą.Jakdaleceówczynnik„nie-zapamiętywania”ikulturowego
zapominaniaoddziałujenaparadygmatyedukacyjne,nadyskurspolityczny
21
Natemat„zapominania”,którewolętudookreślaćściślejmianem„zapominaniakulturo-
wego”,zob.uwagiPaulaRicoeurawjegotraktacieo„fenomenologiipamięci”(jakokreślił
tenprzedmiotsamautor)Lamémoire,l;histoire,l;oubli,ÉditionsSeuil,2000,przekładpolski
Pamięć,historia,zapomnienie,przeł.J.Margański,Kraków2006.
22
Biologicznyaspektzapominaniakulturowegorozpatrywałbymiuwzględniałnatejsamej
zasadzie,jaktomamiejscewobszarzestudiównadpamięciąkulturową,czylijakopoziom
wstępny,podstawowyrozważańnatentemat.Por.A.Erll,CulturalMemoryStudies:AnIntro-
duction,w:eadem,ACompaniontoCulturalMemoryStudies:Thefirstlevelofculturalmemoryis
concernedwithbiologicalmemory.Itdrawsattentiontothefactthatnomemoryiseverpurelyindivi-
dual,butalwaysinherentlyshapedbycollectivecontext,DeGruyter,Berlin–NewJork2010,s.5.
~51~
