Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
9
społeczno-organizacyjną.Zmianypo1905rokuwRosjiinaziemiachzabra-
nychotworzyłymożliwościlegalnegodziałania.Zahorskistanąłwszeregunie-
zbytlicznejpolskiejinteligencjizaangażowanejwodrodzeniejawnegożycia
polskiegonaLitwieipracędlamiasta.Niebyłochybatakiegotowarzystwa
itakiejinicjatywyspołecznejwWilnie,wktórejniebrałbyudziału12.Również
natympolujegozaangażowaniebudziuznaniei,mimożenaogółbyłpostacią
drugiegoplanu,jegożyciezasługujenaszczegółoweomówienie,zwłaszczana
tleaktywnościpolskiejinteligencjiwtymmieściewokresiepoprzedzającym
WielkąWojnęiwpierwszychlatachniepodległości13.
Udziałautoraniniejszychwspomnieńwpracachwileńskichorganizacji
prowadzidodrugiegoskojarzeniazpostaciąWładysławaZahorskiego,któ-
rymjestTowarzystwoPrzyjaciółNaukwWilnie(1907-1939)-wizytówka
polskiegointeligencko-ziemiańskiegośrodowiskaLitwyinajważniejszapolska
instytucjapowstaławguberniachzachodnichpo1863roku14.Zahorskinale-
żałdogronainicjatorówpowołaniaTowarzystwa(1906),zoddaniempełnił
kolejnefunkcje:kustoszazbiorówmuzealnych,wiceprezesa,aod1916roku
ażdoswojejśmierci-prezesa,zapewniającsobiemiejscewhistoriinauki
orazhistoriiodrodzeniażyciapolskiegonaLitwie,jakienastąpiłonapocząt-
kuXXwieku,aktóregoTowarzystwobyłojednymznajwartościowszych
przejawów.
PublicznadziałalnośćZahorskiegomatakżewymiarogólnopolski,ponad
granicamizaborów,należałbowiemdotychprzedstawicieliwileńskiejinte-
ligencji,którzypodtrzymywaliirozwijalikontaktyzPolakamizpozostałych
dzielnicporozbiorowych.Długiokresfunkcjonowaniaspołeczeństwapolskiego
wramachinnychorganizmówpaństwowych,dyskryminującaPolakówrosyjska
politykanarodowościowapo1864rokunaziemiachzabranych,litewskieodro-
dzenienarodowe-totylkoniektórezczynnikówdziałającychwkierunkuosła-
bieniapoczuciajedności,będącejczęściowospadkiempodawnympaństwie
polsko-litewskim.DziałalnośćWładysławaZahorskiegosłużyłapodtrzymywa-
niuwięziponadzaborami.ZachowanewzespoleTowarzystwaPrzyjaciółNauk
wWilnielistyrzucająświatłonacharakterjegozwiązkówzPolakamispoza
12PrzynależnośćZahorskiegodoróżnychorganizacjiitowarzystwjestbadaczomtego
okresuznana,zwłaszczajeślichodzionajwiększeznich,zob.H.Ilgiewicz,Wileńskietowarzy-
stwaiinstytucjenaukowewXIXwieku,Toruń2005.Samzresztązadbałoutrwalenieswejaktyw-
ności,sporządzającdrobiazgowyspisudziałuworganizacjach,pełnionychfunkcjiidostąpio-
nychzaszczytów,zob.DCurriculumVitaedr.WładysławaZahorskiego”w:LietuvosValstybes
IstoriosArchyvas(dalejLVIA),zesp.1135,inw.8,j.a.2,k.8-18.
13Bibliografiapracprzedstawiającychróżneaspektyżyciakulturalnego,społecznego
ipolitycznegoWilnanapoczątkuXXwiekujestspora.Spośródpolskichbadaczypisalim.in.
AndrzejRomanowski,PrzemysławDąbrowski,HenrykaIlgiewicz,RomanJurkowski,Andrzej
Pukszto,WłodzimierzMędrzeckiiinni.
14OTowarzystwiezob.H.Ilgiewicz,SocietatesAcademicaeVilnenses:TowarzystwoPrzyjaciół
NaukwWilnie(1907–1939)ijegopoprzednicy,Warszawa2008.Wl.1904-1907Zahorskibył
wiceprezesemTowarzystwaMiłośnikówStarożytnościWilna.
