Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Cienieoświecenia
niegospołeczeństwa,umożliwiającDraculizaatakowanieMinyHarker.Wampir,
wswojejerotycznościiamoralności,utożsamiabowiemwszystkoto,cozłe,
nieludzkieinienaturalne.Godziwpodstawypatriarchalnejorazkierującejsię
cnotąirozumemAngliiepokiwiktoriańskiej,stąddowalkiznimstaje,cozna‑
mienne,DrużynaŚwiatła(Rozumu),nieprzypadkowodowodzonaprzezAbra‑
hamaVanHelsinga,powieściowewcielenieprotopsychoanalityka,wspieranego
m.in.przezDr.Sewards,psychiatręidyrektoradomudlaobłąkanych,wktó‑
rymprzetrzymywanyjestReinfeld.Wampirucieleśnieniawsobiewszystkich
tych,którzywykluczenizostajązespołeczeństwaiprzeciwkoktórymwystępuje
rodzącasięnowoczesnawładzaRozumu.OddajątosłowaGodricazserialu
Czystakrew,pytającegoretoryczniewjednymzodcinków:flCzyżnaszeistnie‑
nieniejestszaleństwem?”.
SymptomatycznymjestpojawieniesięDraculiwsamymśrodkunowoczes‑
ności,zarównopodwzględemczasowym,jakiprzestrzennym—wcentrum
epoki,wyrastającejzoświeceniowychideałówracjonalizmu,rozwojuiwalki
zprzesądami.Nowoczesnośćtopojęcie,które,zaMaxemWeberem,częstowią‑
zanejestzprocesemflodczarowaniaświata”,mającegobyćtriumfalnymprze‑
darciemsięludzkiegoumysłuprzeztajemniceotaczającejnasrzeczywistości.
SlavojŽižekproponujejednakuchwycenieistotydanejepokinieprzezpryzmat
celów,jakiesobiestawia,aleraczejprzezduchy,którenadalwniejstraszą:
Zapewnenajlepsząmetodąnauchwycenieistotypewnejepokijestzwró‑
cenieuwaginienajejwyraźnecechy,definiującejąkonstrukcjespołeczne
iideologiczne,lecznaprzepędzoneduchy,którewniejstraszą;jakkolwiek
duchytezamieszkująregionbytównieistniejących,tojednakupierająsię
przyswymistnieniuizachowująswojąsiłęsprawczą.6
ColinDaviszauważa,żechoćpodstawowymzadaniem,jakiestawialisobieza
celmyślicieleOświecenia,byłopodjęciewysiłkuSpinozyipróbarozprawienia
sięraznazawszezludzkązabobonnością,udałoimsięosiągnąćcośprzeciw‑
nego:możnaichuznaćzawynalazcówniesamowitości.FilozofowieOświecenia,
współtworzącyWielkąEncyklopedię,znaleźliwniejmiejscedladefinicjizjawy/
widma(ang.phantom),zgodniezktórąprześladującenasupioryniesąrzeczy‑
wistymiistotami,leczfałszywymiideamiiwyobrażeniami,którebudząwnas
lęk,atymsamymczyniąnieszczęśliwymi.Zatakistanrzeczyodpowiadazła
edukacja,stądtylkooparcienadoświadczeniuifilozofiimożepomócwich
wypędzeniu.Jednakże,nacozwracauwagęTerryCastle,XVIII-wiecznyagre‑
sywnyracjonalizm,przyokazjiwalkizprzesądami,flwyprodukowałtakże,tro‑
chęnazasadzietoksycznegoskutkuubocznego,noweludzkiedoświadczenie
11
6S.Žižek:Przekleństwofantazji.Przeł.A.Chmielewski.Wrocław2001,s.3.
