Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
Rozpatrującefektywnośćostrzeżeniarozumianąjakozmniejszeniepodatnościna
dezinformację,należyzwrócićuwagęnafakt,żeniewewszystkichbadaniachsku-
tecznośćostrzeżeniajestsatysfakcjonująca.Istniejądoniesieniawskazującenajego
nieefektywność(np.Neuschatziin.,2001),winnychwykazywanoefektistotnystaty-
stycznie,jednakbardzosłaby(np.Anastasi,RhodesiBurns,2000),wjeszczeinnych
zkoleistwierdzanobardzosilnyefektostrzeżenia(Blank,1998;ChambersiZara-
goza,2001).Efektywniejszejestczęstoostrzeżeniepoprzedzająceodbiórdezinfor-
macjiniżostrzeżenienastępującepojejzaprezentowaniuuczestnikom(np.Greene
iin.,1982).
Weksperymentachuwzględniającychmanipulacjęostrzeżeniemkluczowym
elementemprocedurystałsięprzedewszystkimmomentpodaniaostrzeżenia
(np.ChambersiZaragoza,2001;Echterhoff,HirstiHussy,2005;Greeneiin.,1982;
SzpitalakiPolczyk,wrecenzji).Wyróżniononp.ostrzeżenieprospektywne(prospec-
tivewarning),czylitakie,którepoprzedzałopróbęwprowadzeniabadanychwbłąd,
orazretrospektywne(retrospectivewarning),czylitakie,którepodawanojużpoma-
nipulacjidezinformacją(Echterhoffiin.,2005).Manipulowaniemomentempodania
ostrzeżeniapozwalałownioskowaćomechanizmachmodyfikowaniapodatnościna
dezinformację(por.Greeneiin.,1982-postulowanemechanizmywzależnościod
fazybadania,przedktórąpodanoostrzeżenie).Wartozauważyć,żeostrzeżeniepro-
spektywneniespełniakryteriumtrafnościekologicznej,toteżwliteraturzepojawiły
siępostulaty,byzaniechaćjegostosowanianakorzyśćostrzeżeniaretrospektywne-
go(Echterhoffiin.,2005).Trudnobowiemprzedzdarzeniemlubodbioremprzez
świadkapotencjalniemylącychinformacjiostrzegaćgooniezgodnościachmiędzy
tym,cosamwidziałlubsłyszał(lubzobaczyiusłyszy),atym,conatentematprze-
czytalubusłyszyskądinąd.
1.3.Mechanizmyefektudezinformacji
Oileistnieniesamegoefektudezinformacjiniebywapodważane(Polczyk,2007)-
istniejąnawetzakończonesukcesembadaniaempiryczneukierunkowanenapróbę
lokalizacjistrukturmózgowychaktywizowanychwprzypadkuuleganiadezinforma-
cji(Hitti,2005;OkadoiStark,2005)-mechanizmyleżąceujegopodłożastanowią
przedmiotlicznychkontrowersji(np.AbelesiMorton,1999;Echterhoffiin.,2005;
MazzoniiVannucci,2007;WrightiLoftus,1998).Istniejeteższeregklasyfikacji
tychmechanizmów(np.AyersiReder,1998;Belli,1989).
Polczyk(2007)zaproponowałogólnypodziałmechanizmówefektudezinfor-
macjinapamięcioweiniepamięciowe.Mechanizmypamięciowewiążąsięzja-
kimkolwiekdeficytemwfunkcjonowaniupamięci(kodowaniu,przechowywaniu,
wydobywaniu3),manifestującymsiępoprzezbłędypopełnianewraporciepamię-
3
Wpolskojęzycznejliteraturzeprzedmiotubrakujejednolitościwkwestiinazewnictwatrze-
ciejzfazprocesupamięciowego.WksiążceJohnaR.Andersona(1995/1998)wtłumaczeniuEwy
Czerniawskiejokreślonajestonajakonwydobywanie”ipodzielonanaodtwarzanieorazrozpoznawanie.
PodobnegozdaniajestMariaJagodzińska(2008),któraterminnodtwarzanie”stosujezamiennieztermi-