Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
9
tajemnicysacrum,objawiającejsięwpostacirywalizacjiofiarnej,którejwyników
niesposóbbyłoprzewidzieć5.Wobuwypadkachzapanowanienadofiarąstałosię
możliwedziękikonceptualizacjizagadkikosmicznejtak,bypoprzezdziałaniaczło-
wiekawpływaćnaprocesyzachodzącepozanim-wwedyzmieprzezkoncepcję
wewnętrznegoogniawczłowieku,wzoroastryzmieprzezszczególnąwięźdialogo-
wąwiążącączłowiekaiBoga.Dlamyśliindoirańskiejprzeświadczenieoekwiwa-
lencjimikro-imakrokosmosu,azarazemsubstancjalnejjednościświatajestdotego
stopniakonstytutywne,żeprzenikaróżnesystemyfilozoficzneireligijne.Wtakim
kontekściekulturowymzagadkajawisięjakozasadaorganizującamyślenie,które-
goistotąjestlogikawspółzależnościróżnychpoziomówrzeczywistości,bytówma-
terialnychiduchowych.Zrozumieniefragmenturzeczywistości,zapanowanienad
własnymciałemidziałaniemotwieraprzedczłowiekiemmożliwośćopanowaniajej
konstytutywnychpraw:hinduiściepozwalasięwyzwolićzłańcuchawcieleń,jogi-
nowizjednoczyćzabsolutemzażycia,zaratusztrianinowiżyjącemuwzgodziezpra-
wamiboskimiotrzymaćstosownąnagrodę,manichejczykowizbliżyćsiędopowrotu
doźródłaświatła,asufiemuzatracićsięwmiłościbożej.
Grecyodrzuciliboskątajemnicęjakogroźnąiwrogą,Indoirańczycyuczyniliją
swoimcelem,zaufawszyboskiemuobjawieniu-jakIrańczycy-czysilewiedzy
rytualnej,medytacjiiinnychpraktykjakHindusi.Wiedzaoznaczawtychkulturach
fundamentalnezrozumienie.Człowiekniemożejejsobieprzyswoićdrogąnauki(tu
IndoirańczycyzgadzalisięzGrekami),alepowinienodkryćjejźródłowsobie,za
sprawąautorefleksjiimedytacji,azatemodkrywającsubstancjalnąjednośćbytu.
Średniowiecznymistykperskiprzedstawiatakąwiedzęobrazowo,jakostudnię,
zktórejwytryskujewoda6.Niemożnajejgromadzić,trzebasiędoniejdokopać,
gdyżkryjesięwnajgłębszychpokładachludzkiegoducha.Językfilozofiijestwtych
kulturachbliższypoezjiniżwtradycjieuropejskiej.Wznacznymstopniutojęzyk
mistyki,wktórymznaczeniepowstajezkontemplacjiobrazówpoetyckich.Paradoks
iwieloznacznośćsymbolusąźródłamiznaczenia.
Trudnoobardziejinspirującymateriałporównawczyniżdostarczanyprzezte
trzywielkiekulturyzwiązanesieciąwzajemnychrelacji,azarazemtakbardzozróż-
nicowane.Cowięcej,kulturytakważnedlarozwojumyśliludzkiejwogóle,choćby
przezniezaprzeczalnywpływnabodajwszystkiewielkiereligieitradycjefilozoficz-
neświata:hinduizm,zoroastryzm,chrześcijaństwo,judaizm,islam,buddyzm,mani-
cheizm,filozofięgreckąizachodniąwogóle,indyjską,muzułmańską.
Przyjęłosiępowoływaćwstudiachkomparatystycznychprzedewszystkimna
faktpokrewieństwaGrekówiIndoirańczyków7,aleniemniejważneuzasadnienie
5J.C.Heesterman,TheBrokenWorldofSacrifice.AnEssayinAncientIndianRitual,Chicago-Lon-
don1993.
6MohammadQazzāli,szerzejnatentematpor.T.Purnamdaryān,Ramzvadāstānhā-yeramzidar
adab-efārsi,wyd.IV
,Tehrān1375(1996),s.59.
7Owspólnychkorzeniachkulturindyjskiejiirańskiej,por.N.Sims-Williams(ed.),Indo-Iranian
LanguagesandPeoples,Oxford2002;nowehipotezynatematpochodzeniaposzczególnychgrupet-
nicznychniezmieniająfaktuistnieniawspólnejspuściznykulturowej;natematgenetykipopulacyjnej
wkontekściemieszkańcówIndiiinietylko,por.T.Kivisildiin.,AnIndianAncestry:AKeyforUn-
derstandingHumanDiversityinEuropeandBeyond,w:C.Renfrew,K.Boyle(eds.),Archeogenetics
