Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
porównaństanowiwielowiekowewspółistnieniewobrębieświatastarożytnego,sta-
nowiącego-mimoolbrzymiegozróżnicowania-jedeneurazjatyckiobszarkulturo-
wy8.Przedmiotemwymianybyływnimnietylkotowary,aletakżeidee,mity,anawet
bóstwa.Naturalnietakżezagadkirozprzestrzeniałysięwobrębietegoorganizmu,co
potwierdziłykomparatystycznebadaniaprowadzoneprzeztakichuczonychjakAtti
Aarne,dostarczającecennegomateriałudladalszychbadańnadzagadką9.Choćod
publikacjiAarnegominęłoniemal100lat,naukanazwanawmiędzyczasieenigmato-
logią10niedoczekałasiędotejporynależytejsystematyzacji.Najciekawszeobserwa-
cjenatematzagadkiczynionoczęstonamarginesieopracowańinnychzagadnień11,
czasemwmonografiachzagadekposzczególnychtradycjinarodowych-literackich
ifolklorystycznych12.Jakojedynyześrodkówwyrazuświadomościmitologicznej
zagadkaniedoczekałasięjeszczeszerokiejkulturowo-kontekstualnejsyntezy13.Ni-
DNA&PopulationGeneticsofEurope,Cambridge2000.Pomimokontrowersjidotyczącychkwestii
szczegółowychpowinowactwokulturgreckiejiindoirańskiejstałosiępodstawącenionychstudiów,by
przytoczyćtunajbardziejbodajznane,choćwswejkategorycznościkontrowersyjne,badaniaGeorgesa
Dumézila,por.bibliografia.J.H.Grisward,Archeologiaindoeuropejska:GeorgesDumézil,w:WiekXX
–przekroje.Antologiawspółczesnejkrytykifrancuskiej,tłum.I.Kania,Kraków1991,s.328-352.Okon-
trowersjachdotyczącychIndoeuropejczykówwynikłychznajnowszychodkryćgenetykimolekularnej,
por.J.Pstrusińska,Omnogościideinatematpraindoeuropejczyków,w:SpotkaniaKlubuHistoriiIdei
1996–2004,J.Pstrusińska(red.),Kraków2005,s.30.
8Por.K.Boyle,C.Renfrew,M.Levine,AncientInteractions:EastandWestinEurasia,Cambridge
2002.Przykłademmożebyćobecnośćpaństwgreckichnaterenachwschodnich,por.S.Kalita,Grecy
wBaktriiiwIndiach.Wybraneproblemyichhistorii,Kraków2005.Pisanoteżniejednokrotnieoorien-
talnychwpływachwzabytkachliteraturyimitologiigreckiej,szczególniepodkreślającścisłewzajemne
zależnościpomiędzyGrecjąaAzjąMniejszą,zkoleipołączonąsieciąpowiązańzirańskimobszarem
kulturowym,por.M.L.West,WschodnieobliczeHelikonu.Pierwiastkizachodnioazjatyckiewgreckiej
poezjiimicie,tłum.M.Filipczuk,T.Polański,Kraków2008.
9A.Aarne,VergleichendeRätselforschungen,t.I,Helsinki1918.
10Terminpodawanyza:L.Witkowski,Przekazantykuwpolskiejzagadceliterackiejiludowej,
Toruń1971,s.7inast.
11WśródnichnależywymienićprzedewszystkimLanascitadellafilosofiaGiorgioCollego(polskie
tłumaczenie:G.Colli,op.cit.),którydostrzegawzagadceprzedfilozoficznąformęrefleksjinadporząd-
kiembytu,nieodzownądlawykształceniasięmechanizmówrozumowaniafilozoficznego.Greckatrady-
cjazagadkowajesttakżepodstawąciekawejpracyPietroPucciegoEnigmasegretooracolo(P.Pucci,
Enigmasegretooracolo,Pisa-Roma1996)badającejwzajemnezależnościipróbującejokreślićgranice
pomiędzybliskozsobąspokrewnionymizjawiskami,jakimisązagadka,tajemnicaiwyrocznia.
12M.in.K.Ohlert,RätselundRätselspielederaltenGriechen,Hildesheim-NewYork1979;
L.Sternbach,IndianRiddles.AForgottenChapterofSanskritLiterature,Hoshiarpur1975;W.Schultz,
RätselausdemhellenischenKulturkreise,Leipzig1912;A.Taylor,EnglishRiddlesfromOralTradition,
Berkeley1951;E.KöngäsMaranda,TheoryandPracticeofRiddleAnalysis,Urbino1972;T.M.Niko-
laeva(ed.),Zagadkakaktekst.Issledovaniavbalto-slovânskojduhovnojku’ltury,Moskva1994.Szero-
kiekrytyczneomówieniebibliografiipolskiczytelnikznajdziew:J.M.Kasjan,Polskazagadkaludowa,
Wrocław-Warszawa-Kraków1983orazniedawnowydanejpracyA.Jakuboze,Gadkazagadka.Języko-
waistylistycznaanalizazagadkiwbajceludowej,w:A.Jakuboze,M.Pobieżyńska,M.Zaczek,Baśń,
oralność,zagadka,Warszawa2007,s.229-263.
13Choćwielokrotniesygnalizowanojejpotrzebę,szczególniejasnoodmalowanąw:D.Evans,Rid-
dlingandtheStructureofContext,nTheJournalofAmericanFolklore”1976,vol.89,no.352,Riddles
andRiddling,s.166-188;donajciekawszychpróbnależąinterdyscyplinarnyzbiórartykułów:G.Hasan
-Rokem,D.Shulman(eds.),UntyingtheKnot.OnRiddlesandOtherEnigmaticModes,NewYork-
-Oxford1996,wktórymspecjaliścitakodmiennychdziedzinjakm.in.literaturoznawstwo,etnografia,
psychologia,indianistyka,filologiaklasycznaitd.omawiająbardzoszerokągamęszczegółowychproble-
