Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
założeńznowymidanymiempirycznymi.Kanwątychprocesówpoznawczychjest
symbolizmwspólnoty,aichzasadą-zagadka.Jejrolapoleganawypróbowywaniu
systemusądówoświecieikorygowaniukodukulturowego.Dziękitemukodkultu-
rowy,mimoswejtrwałości,możepodlegaćewolucjiwczasie,amądrośćzbiorowa
narastaćwmiaręgromadzenianowychdoświadczeńprzezczłonkówgrupy.Wciąż
powtarzanazagadkapozwalaposzerzaćsystem,wramachktóregodziała,odkrywa-
jącnieznaneiweryfikującbłędnieprzyjęteanalogiepomiędzyrzeczami.Zagadka
jestzatemdlamyślinieoswojonejtym,czymdialektykadladyskursufilozoficznego
inaukowego-zapewniadyscyplinęmyśleniaodmienną,aleporównywalnądologiki
filozoficznej.
Rozwiązaniezagadkipozostajetrwałe-uświęconetradycją-takdługo,ażob-
serwacjapoddanastępne.Ichoćzagadka,jakmit,jestaktemekspresyjnym,animitu,
anizagadkiniepodobnazamknąćwpojedynczymakcieekspresjiwerbalnej.Dopiero
zagadkaliteracka-nierozerwalnaparapytanie-odpowiedź-tracipierwotnądyna-
mikęiprzestajebyćfragmentemwewnętrznegodialogutradycji.Naturamituwyma-
gapowtarzania,naturazagadki-ustawicznegoroztrząsania.Atozdwóchprzyczyn:
popierwsze,mitizagadkanależądodomenysłowasakralnego,odwypowiadania
któregozależąodnawianieiciągłośćświata;podrugie,ponieważkodkulturowy,
jakdoświadczenieindywidualne,ewoluuje,cosprawia,żepoznanienigdyniejest
ostateczne,azawszeniepełne.Zagadka-wciążpowtarzane,wciążotwartepytanie
-wyrażatyleżwieczne,ilenieosiągalnedążenieczłowiekadopoznaniaporządku
świata.Niebezpowodujedenznajważniejszychmitówgreckichczywręczmitów
cywilizacjizachodniej-mitoEdypie-mazaprzedmiotikanwęzagadkę.Edyp,
rozwiązawszyzagadkęSfinksa,padawszakofiarązagadkiwłasnegopochodzenia,
którejniezdoławporęodgadnąć.Zagadkapodnosiwłaściwąludzkiejkondycjitra-
gicznąironiędorangizasadyepistemologicznej.Poznaćzagadkęznaczywznieśćsię
ponadludzkieograniczeniadodomenyboskiej.MitoEdypieniepozostawiawątpli-
wości,żestarożytniGrecyuważalitozaniemożliwe.Postrzegalionizagadkęjako
przejawwrogościbogów,okrutnejkpinyzczłowieka.Odrzucającją,jakonieludzką
zasadęepistemologiczną,Grecyzachowalijejlogikędialogu,którąnastępnierozwi-
nęliwdialektykę.GiorgioCollibłyskotliwiewykazał,żewłaśnieoswojeniezagadki,
przeniesieniejejwdomenęwspółzawodnictwaludzkiego,ległoupodstawgreckiego
myślenia4.Racjonalizacjazagadkitozarazemrezygnacjazpoznaniacałościowego,
zarezerwowanegowyłączniedlaboga.Tymsamymmyślnieoswojonaprzekształciła
sięwfilozofię,azagadkazbanalizowaładorangigatunkurozrywkowego.Jakbardzo
istotnąścieżkąludzkiejmyślibyłaniegdyś,łatwiejdostrzeczperspektywykultur,
któreztejścieżkiniezeszły,opierającnaniejswojąfilozofię,jakindyjskaiirańska.
DlaIndoirańczykówboskazagadkabyłaniemniejprzerażającaniżdlaGreków.
Porozpadziepierwotnejwspólnotynowopowstałeodłamyprzeprowadziłyfunda-
mentalnereformyreligijne,wskutekktórychnapodstawieelementówdawnychwie-
rzeńpowołanodwacałkowicieodrębnesystemyreligijne:wedyzmizoroastryzm.
Dlaobutychsystemówniezwykleistotnebyłoujarzmieniepierwotnej,przerażającej
4G.Colli,Narodzinyfilozofii,tłum.S.Kasprzysiak,Warszawa-Kraków1991.
