Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
podziałnacentrum,półperyferieiperyferie.Zpunktuwidzeniaglobal-
negomaterializmukapitalizmniejestwcalewynalazkiemeuropejskim.
Niewyłoniłsięwświeciezachodnimiistniałjużnadługoprzedepoką
europejskiegokolonializmu.Szerszezależnościmiędzykolonializmem
ikapitalizmempojawiłysięprzedXVIwiekiem(Pobłocki2017:11-13).
Pobłockiwyróżniadwasposobyrozumieniakapitalizmu.Pierwszy
znichopierasięnawykorzenieniujednostekzespołeczeństwa,proce-
sachutowarowieniaiakumulacjikapitałuorazprzezwyciężaniuogra-
niczeństojącychnajegodrodze.Takdefiniowanykapitalizmwyłonił
siędopierowdrugiejpołowieXIXwiekuwrazzglobalizacjąprocesów
utowarowieniaziemiiwspomnianychzasadakumulacji.Polskibadacz
określagojakokapitalizmkrótkiegotrwania,ponieważulegaonobec-
nierozkładowi,ustępującmiejscainnemumodelowi,oznaczniebar-
dziejdługofalowymcharakterze.Kapitalizmulegaobecniereorientacji,
wwynikuktórejjegocentrumprzesuwasięwstronęPołudnia.Wraz
zeschyłkiemzachodniegopanowaniairozumieniakapitalizmucoraz
większeznaczeniezyskująszerzejrozumianeprocesykapitalistyczne,
którefunkcjonowałynadługoprzedXIXwiekiem.Opierająsięone
napracyniewolnejorazkluczowejrolipaństwajakopodmiotuzdol-
negodosprawnegozarządzaniaśrodkamiprzemocy.Kapitalizmulegał
wprzeszłościcyklicznej,przestrzennejrekonfiguracji,wwynikuktó-
rejjegocentrumprzesuwałosięwinnemiejsce.Takwięcjegorozkwit
wjednymmiejscuwiązałsięzdegradacjąobszaru,którydotądstanowił
jegocentrum.Wojnabyłasposobemprodukcjiocharakterzekapitali-
stycznym(awkonsekwencjirównieżniewolnictwojakopodstawowa
formazależnościiuprzedmiotowienia).Takrozumianykapitalizmdo-
pierostworzyłrynki(anie,jakzakładazachodnimodelkapitalizmu,
wyłoniłsięzrynków).Centralnarolaorganizacjipaństwowejdlakapi-
talizmunieoznaczajednak,żeprzedmiotemanalizypowinnobyćobec-
niejedyniepaństwonarodowe(ibidem:342-345).
Koncepcjaglobalnegomaterializmupodważaanalizydługiegotrwania,
którepodkreślająciągłośćzjawiskspołecznych.Wichmiejsceproponuje
podejście,zgodniezktórymtonieczas,leczprzestrzeńjestkluczowym
czynnikiemzmianyspołecznej.Szerszerozumieniekapitalizmu,odno-
szącegosiędopracyniewolnej,pozwalanareinterpretacjewspółczesnych
40
