Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
RozdziałI
czego.WwyborachdoReichstaguz1912r.frekwencjaosiągnęłazadziwiające
85%uprawnionychdogłosowania32.Wszystkowskazujenato,żegłosujący
potraktowaliswójobowiązekpoważnieidokładniezastanawialisięnadtym,
jakpogodzićswojestanowiskoideologicznezszerszymscenariuszempoli-
tycznym,gdydojdzie,jaktoczęstobywało,dodrugiegogłosowaniawwybor-
czejdogrywceprzewidywanejprzezsystemprzedstawicielstwaproporcjonal-
negoprzyjętyprzezniemieckąkonstytucjęnapotrzebywyborówdoReichsta-
gu.Systemwyborczy,chronionyprzezprawnezabezpieczeniaiprzepisy,
otwierałpoledladebatydemokratycznejiprzekonałmilionyNiemcóworoz-
maitymzabarwieniupolitycznym,żepolitykanależydoludzi33.Ponadto,
wCesarstwieNiemieckimprasacodziennabyłaniemalcałkowicieupolitycz-
niona,każdagazetabyłajednoznaczniezwiązanaztączyinnąpartiąiwykłada-
łajejpunktwidzenianiemalżewewszystkichtekstach34.Politykaprzestałabyć
jedyniepożywkądladebatelitiklasyśredniej,alestałasięrównieżgłównąosią
dyskusjiwpiwiarniachibarachklasyrobotniczej,wpływałanawetnato,co
ludziedecydowalisięrobićwczasiewolnym35.
NapoczątkuXXwiekudyskusjeidebatypolityczneczęściejzbaczałykupo-
zycjiNiemiecwEuropieiświecie.Niemcywcorazwiększymstopniuzdawali
sobiesprawę,żetworzenieRzeszyprzezBismarckanawielupłaszczyznachnie
zostałodokończone.Przedewszystkimobejmowaładużemniejszościetnicz-
neikulturowe,cobyłodziedzictwemcałychwiekówterytorialnegorozrostu
państwaorazkonfliktówetnicznych.NapółnocyzamieszkiwaliDuńczycy,
wAlzacjiiLotaryngiiludnośćfrancuskojęzyczna,awśrodkowychNiemczech
niewielkagrupasłowiańskazwanaSerbołużyczanami;aleconajważniejsze
wRzeszyżyłyrównieżmilionyPolaków,zamieszkującychobszarydawnego
KrólestwaPolskiegozaanektowaneprzezPrusywXVIIIwieku.Jużpodwła-
dząBismarckapaństwocorazbardziejusilniestarałosięgermanizowaćowe
mniejszości,atakującstosowanieichrodzimychjęzykówwszkołachorazak-
tywniezachęcającdoosadnictwaetnicznychNiemcównaichterenach.
WprzeddzieńIWojnyświatowejposługiwaniesięjęzykiemniemieckimbyło
obowiązkowenazebraniachpublicznychwcałejRzeszy,austawyrolnezmo-
dyfikowanowtakisposób,abypozbawićPolakówfundamentalnychpraweko-
nomicznych36.Poglądjakobymniejszościetnicznemiałyprawobyćtraktowa-
newtakisamsposóbjakwiększośćbyłpodzielanyprzezmaleńkiistalekurczą-
32GerhardA.Ritter,WahigeschichtlichesArbeitsbuch:MaterialienzurStatistikdesKaiserreichs1871-
1918,München1980,s.42.
33StanleySuval,ElectoralPoliticsinWilhelmineGermany,ChapelHill,NC,1985;MargaretL.Ander-
son,PracticingDemocracy:ElectionsandPoliticalCultureinImperialGermany,Princeton2000.
34KurtKoszyk,DeutschePresseim19.Jahrhundert:GeschichtederdeutschenPresse,II,Berlin1966.
35RichardJ.Evans(red.),KneipengesprächeimKaiserreich:DieStimmungsberichtederHamburger
PolitischenPolizei1892-1914,Reinbek1989.
36ZwięzłewprowadzeniedotematuwWehler,DeutscheGesellschaftsgeschichte,III,961-965;temat
jestopisanybardziejszczegółowowWilliamW.Hagen,Germans,Poles,andJews:TheNationality
ConflictinthePrussianEast,1772-1914,Chicago1980.
