Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
6
niezostałwpełnizbadanyiwykorzystany6.JużKazimierzWładysławWójcicki,w
połowieXIXwieku,żałował,żen(...)niemalwszyscynasiwojownicy,conajpoet-
yczniejszejzaprawdęepoceświetnychwyprawNapoleonaWielkiegotowarzyszyli,
conierazprzeważnienawetnawypadkiwojennewpłynęli,dziwnymuczuciem
skromnościprzejęci,milczeliustyipiórem,ichybaniekiedy,przyzdarzonejchwili,
cośopowiedzielizwielkiegodramatuEuropy.Wkółkurodzinnymchętniejudziela-
liwspomnieńswoich,jakiwgronietowarzyszówbroni.Aletradycjetezprzecią-
giemczasuucichły,poszływniepamięć”7.Słowatekilkadziesiątlatpóźniejpo-
twierdzałWacławTokarzzauważając,żennapoleończycynasiniebardzolubilibrać
sięzapióro”8.Anawetjeślijużtoczynili,toichlisty,zapiski,wspomnieniaczęsto
niewychodziłypozazbioryrodzinne9.Niestetytakżeichznacznaczęśćuległa
zniszczeniu,zwłaszczawokresieIIWojnyŚwiatowej.
Niewątpliwiewpłynęłanatosytuacjapolitycznawkraju-zwłaszczaw
pierwszychlatachpozakończeniuepopeinapoleońskiej,lecztakżewmniejszym
stopniuwokresiemiędzypowstaniowym.Częśćuczestnikówówczesnychwyda-
rzeń,zwłaszczatychmocnozaangażowanychwdziałaniapolityczne,wtworzeniei
funkcjonowaniewładzKsięstwaWarszawskiegoczyLitwy,niepozostawiłapotom-
nymwcalezapisówpamiętnikarskichlubwskromnejformie.Relacjonująoni
zdawkowolubumniejszająswojezaangażowaniewówczesnewydarzenia,nie
wspominająconadziejachzwiązanychzNapoleonemczyprzemilczającosobistez
nimkontakty.NaprzykładLudwikGutkowskikwitowałswespotkaniazcesarzem
wgrudniu1806rokuwWarszawiestwierdzeniem,żecesarznwielerazymówiłze
mną”10.PamiętnikiEustachegoSanguszkisąniemalżeusprawiedliwieniem,wktó-
rychstarasięumniejszyćswojąrolę,podkreślićswójsceptycyzmiwytknąćNapo-
leonowiniewłaściwepostępowanie.Musimy,jednakżepamiętać,żewiększość
uczestnikówpisałaswepamiętniki,gdyprzyznawaniesiędoswejantyrosyjskiejczy
antypruskiejdziałalnościwciążmogłobyćuznanezaniewłaściwe,aprzezwładze
odczytanezaantypaństwowe.Stądteżtenrodzajrelacjiwydajesiębyćwpełnizro-
6Przygotowującniniejsząantologięzapoznałemsięzokoło300pozycjamibibliograficznymi(ok.200
drukówzwartych,80publikacjiwperiodykachczyprasie,ponad20rękopisów)obejmującychlub
choćbyzahaczającychoepokęnapoleońską.Mampełnąświadomość,żepozostałyjeszczedowyko-
rzystaniarękopisy,zwłaszczateznajdującesięwzbiorachiarchiwachnaszychwschodnichsąsiadów.
BrakujenamteżopracowaniapodobnegodoNouvellebibliographiecritiquedesmémoiressur
l'époquenapoléonienneécritsoutraduitsenfrançais,podred.J.Tularda,Genève1991.
7Por.KazimierzWładysławWójcicki,CmentarzPowązkowskipodWarszawą,t.II,Warszawa1856,
s.26.
8TokarzW.,ZniewydanychpamiętnikówAndrzejaNiegolewskiego,nDodatekliterackiPrzeglądu
Porannego”,zdn.15V1921,s.1.UschyłkużyciaJ.ChłopickiegoRomanhr.Załuskispisywałjego
wspomnienia,napodstawiektórychopublikowałZałuskiR.,ChłopickiwHiszpanii,nCzas”(doda-
tek),t.I,1856.
9ItaknaprzykładpodobnoWincentyKrasińskipozostawiłposobiepamiętnikwtrzechtomachz
czasówszwoleżerskiejsłużby,któryniegdyśznajdowałsięwzbiorachOrdynacjiKrasińskich,ao
którymwspominaFalkowskiJ.,KsięstwoWarszawskie:obrazyzżyciakilkuostatnichpokoleńw
Polsce,t.II,Poznań1882,s.16.
10LudwikSzymonGutakowski,ZdzienniczkaPrezesaSenatuzaczasówKsięstwaWarszawskiego,
nPrzeglądPolski”,1884,t.74,s.93.
