Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
ANDRZEJTARCZYŃSKI
właściwe),którestanowiąoistocieżyciaokreślanegojakogodziwe.Możnapo-
wiedzieć,nieupraszczającnadmiernie,żeetykatojakbynaukaobyczajów,czyli
teoriapowinnościmoralnejlubmoralnejwartościpostępowania.Możnaponadto
dodać,żeetykatodyscyplinanaukowa,mającawyodrębnionyprzedmiotimetody
badawcze,azarazempewnarefleksjanatematzjawiskazwanegomoralnością.
Wszelakonajważniejszymelementemrodzajowymwyróżniającymetykę
jestelementdeontyczny–pouczaonaotym,jakbyćpowinnowpowiązaniu
zcechąuniwersalnościwtymsensie,żeodnosisiędokażdejjednostkiludzkiej
idokonywanychprzezniąwyborów.Możebyćitak,żeetykawskazujezasady
postępowania,któreodbiegająodtych,którewdanejspołecznościsąuważane
zasłuszne.Stądetykawłaściwatodyscyplinanormatywna–nieopisujeczy
wyjaśniategocojest,leczwskazujejakbyćpowinno.
Oileetykadotyczyzasadima–jaktosobieprzedchwiląpowiedzieliśmy–
charakterpowinnościowy,moralnośćdotyczyrzeczywistychzachowańiprze-
konańludzijakoczłonkówokreślonejzbiorowościiwobectegomacharakter
opisowy.Oileprzymiotnik„nieetyczny”oznaczacoś(np.czyn)niezgodnego
zwprowadzonymizasadami,otylepojęcie„niemoralny”należałobyodczyty-
waćniejako„moralniezły”czy„naganny”,leczpoprostujako„pozamoralny”,
tzn.nienależącydosferymoralności.Stądpowiemy,żedanaregułaczyoce-
naniejestmoralna,bonależydoinnegoporządku,będącnaprzykładregułą
gryczyocenąestetyczną.Możnazatempowiedzieć,żemoralnośćmawwięk-
szymstopniuopisowyiempirycznycharakteriodnosisięraczejdocałychgrup
ispołeczności.Gdymówimyoczyjejśmoralności,towistociemamynamyśli
rzeczywistepoglądy,przekonaniadotyczącetego,cozadobreizłejestwda-
nejspołecznościuważane,atakżezachowaniabędącekonsekwencjątych-
żepoglądówiprzekonańczłonkówtejzbiorowości.Ponieważmoralnośćjest
zjawiskiemspołecznymodnoszonymzregułydookreślonejspołeczności,nie
posiadawaloruuniwersalizmu,która,jakwyżejwspomniano,jestcechąetyki
(taostatniaobejmujewskazaniamoralnedotyczącewszystkichludzi,którzyich
zasadnośćuznają).Mówiącomoralnościzawszewistocieodwołujemysiędo
stanufaktycznego,aniepostulowanego,jakwprzypadkuetyki.Mówiącinaczej,
moralnośćtospołecznieumocowanenormy,ocenyiprzekonaniaorazfaktycz-
nezachowanialudzi,którzydotychnorm,oceniprzekonańwswychkonkret-
nychdziałaniachsięodnoszą.Stądmoralnośćmożebyćprzedmiotembadań
empirycznych.Etykazaśprzedstawiaokreślonewzorceiideały,którepróbuje
uzasadnićidoktórychwcieleniawżyciezachęca.Stądmożnapowiedzieć,że
każdysystemetyczny,rozumianyjakowmiaręspójnyzbiórzasadwokreślony
sposóbuzasadniony,jestzarazempewnąwizjąludzkiegobytu.
