Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁI
i(1114-1076przedChr.)66,wtrakciektórejotrzymałontrybutyzByblos,Sydonu
iAradus.Dokumentnieprecyzuje,jakiegorodzajubyłytotrybuty,aleodnotowuje
celprzybyciaasyryjskiegowładcywgóryLibanu.Ponowniebyłotodrewnocedro-
wenabudowęświątyniwjegostolicy.Obadokumentydowodzą,żeprzynajmniej
czterydużemiastafenickie(Dor,Sydon,Tyr,Byblos)istniałyiodgrywaływażną
rolęwtymregioniejużnapoczątkuxiwiekuprzedChr.ZczasemFenicjaniesami
dokonywaliekspansjipozaswojepołudniowegranice,czylinazachodniąGalileę,
terenypołożonenapółnocodGórKarmel67.TowedługBibliitradycyjnetereny
przynależnedoAsera(por.Joz19,24-31),grupywspominanejwźródłachegipskich
jeszczeprzedpierwszymnapomknieniemwnichoIzraelu.Byćmożeztegopowo-
duAsernależydotejgrupysynówJakuba(teżGad,Dan,Nefali),któramanniższy”
statusniżsynowieRacheliiLei(AserbyłsynemZilpy,służącejLei)68.Fenicjanie
wkażdymraziezdołaliwytworzyćwłasnąspecyfikękulturową,którastanowiłajed-
nakdalsząfazęwrozwojukulturykananejskiej,sięgającejkorzeniamitrzeciegoty-
siąclecia.FenicjaniebyliwięcKananejczykami,aleodswoichprzodkówisąsiadów
różnilisięwłaśnieowącharakterystycznąkulturą69.
Zanimwięczaczęłypowstawaćkolejnepaństwaetnicznenatereniepołudnio-
wegoizachodniegoLewantu(1000-900przedChr.)70,możnajużmówićoukształ-
towaniusiępewnegorodzajuwyjściowegostatusquo.Terenynapołudniowym
wybrzeżuzajmowaliFilistyni,prowadzącypolitykęekspansji,główniewkierun-
kucentralnegoKanaanu,odpółnocyzaśterytoriarozciągającesiępogóryKarmel
zdominowaliFenicjanie.PodrugiejstronieJordanunaturalnągranicę,zdobrze
jużzorganizowanymiAramejczykami,stanowiłyzkoleigóryGileaduidolinyrze-
kiJarmuk(odpółnocy)orazArnon(odpołudnia).Kolejnepaństwaetniczne(Izra-
el,Juda,Ammon,Moab,Edom)zaczęłyzatempowstawaćwxwiekuprzedChr.
właśnienaterenach,któreniezostałyjeszczezdominowaneprzezukształtowa-
nejużbytypaństwoweFenicjan,FilistynóworazAramejczyków71.Wbadaniach
nadprocesemkształtowaniasiętychkolejnychpaństwetnicznychnaterenieCis-
iTransjordanii,jakpiszeAlexanderH.Jofe:ndowodyarcheologicznestanowią
66anet,s.274-275.
67M.Dijkstra,Origins…,s.61-63.
68D.V
.Edelman,Asher,abd,t.1,s.482-483.
69W.A.Ward,Phoenicians…,s.183-184.
70A.H.Jofe,TeRise…,s.440-446.
71Natemattychostatnichpor.M.VanDeMieroop,AHistory…,s.155-156.
34
