Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Autortejrozprawystoinastanowisku,żewwielowiekowymprocesierozwojuna-
ukwEuropieZachodniejistotniejszeznaczeniemaciągłośćniżzmiana,aarystotelizm
wdziedzinienaukprzyrodniczychniejestjedynieprzeszkodą,ale,mimorozlicznych
słabości,jesttwórczymetapemtegorozwoju,nawetjeżeliwieluarystotelikówcecho-
wałnadmiernykonserwatyzminiechęćdonowychteoriinaukowych,nierzadkopo-
dyktowanymiczynnikamipozamerytorycznymi73.Wczasachśw.Tomaszazresztą
sytuacjatakaniemiałamiejsca,adorobekStagirytybyłwyrazempostępu,niezaś
skostnienia,otwierającprzeduczonyminoweperspektywy,którebyłypoddawane
oceniezpunktuwidzeniaogólnychzasadnaukichrześcijańskiej74.Możnazaryzyko-
waćtwierdzenie,żerecepcjaarystotelizmustałasiękoniecznościąwXIIiXIIIwieku,
umożliwiającdalszyrozwójnaukidającuczonymdorąknowąwiedzęfizycznąime-
tafizyczną75.Historianaukipowinnazatemprzyznawaćważnemiejscenauceśrednio-
wiecznej,bezktórejniebyłobynaukinowożytnej.Okresscholastycznystanowiłważ-
nyitwórczyokreswtymwielowiekowymprocesierozwojuwiedzy,którydopro-
wadziłdowspółczesnegostanunauk76.Obiektywnybadaczpowinienzaśwszystkim
oddaćnależnąimsprawiedliwośćiprzypisaćimposiadaneprzeznichzasługi,nie
zapominającrównieżosłabościach77.
Akwinatapodejmowałproblematykękosmologicznąwniemalwszystkichdziełach,
aprzedewszystkimwswychkomentarzachdopismprzyrodniczychimetafizycznych
niemógłbyćpopartyjednoznacznymidowodami.Zob.:H.Butterfield,Rodowódwspółczesnejnauki..,dz.
cyt.,s.69–70.
73Jednązistotnychprzyczynkonserwatyzmuwieluautorówdziałającychdlanaukiwdobienowożyt-
nejbyłaatmosferapolemikfilozoficznychiteologicznych.
74Por.:„badaniaprzyrodniczeArystotelesanadawałysięniemaldobezpośredniegoprzeniesieniana
gruntmyślichrześcijańskiej.Jedynąkorekturąwymaganązestronyteologiibyłouzgodnieniedogmatu
ostworzeniuświatazfilozoficznąrefleksjąnadprzyrodą,aleitostanowiłobardziejzabiegmetafizyczny
niżprzyrodniczy”,M.Heller,Filozofiaświata.Wybranezagadnieniaikierunkifilozofiiprzyrody,Kraków
1992,s.54;zob.też.:„jednymzaśzpunktówszczytowychtegoodrodzenia(sc.wXIIIw.)staniesięod-
krycieArystotelesa:przeszczepieniemyśligreckiejnagruntteologiichrześcijańskiej”,M.-D.Chenu,Wstęp
dofilozofiiśw.TomaszazAkwinu,dz.cyt.,s.28.
75Por.:„Św.TomaszijegowspółcześnipotwierdziliwXIIIwiekuzgodnośćwiarychrześcijańskiej
zwiększościąteoriistarożytnych.NadającnauceArystotelesacharakterortodoksyjny,pozwolilinato,aby
jegokosmologiastałasiętwórczymczynnikiemmyślichrześcijańskiej”,T.Kuhn,Przewrótkopernikański.
Astronomiaplanetarnawdziejachmyśli,przeł.S.Amsterdamski,Warszawa1966,s.172;„Istebenauch
fürdenhl.ThomasAristotelesschlechthinderPhilosophus”,Braun,s.63.
76Badaniaprowadzonewostatnichdziesięcioleciachwykazały,jakistotneznaczeniemiałascholastyka
klasyczna(XIIIw.),późna(XIVw.)atakżenowożytna(XV–XVIw.)dlarozwojunaukprzyrodniczych.
Wartoprzypomnieć,żePierreDuhembadałnp.dorobekhiszpańskiegodominikaninaDominikaSoto(zm.
1560),uczestnikaobradsoboruTrydenckiego,któryjeszczeprzedGalileuszemsformułowałpoprawnie
prawospadaniaciał.Por.:J.Daujat,ŚwiętyTomaszzAkwinuanowożytnafizyka[w:]Pracazbiorowa,
AktualnośćświętegoTomasza,dz.cyt.,s.18,przypis1;Zob.też:„inthesixteenthcenturytheSpanish
Dominican,DomingodeSoto,showedhowatheoryofimpetuscouldbeassimilatedintoThomisticphys-
ics,andusedittocorrectAristotle’s«rules»forfallingbodies”,W.Wallace,FromaRealistPointofView.
EssaysonthePhilosophyofScience,ed.2,Washington1983,s.42.
77Zob.np.:S.Swieżawski,DziejefilozofiieuropejskiejXVwieku,t.1–6,Warszawa1974–1983.Do
niedawnaniebrakowałowPolsceopracowańpisanychwedługpewnychzałożeń,wktórychmożnabyło
przeczytaćocenytegorodzaju:„przezwprowadzenieidealizmuwnajgłębszątkankęrzeczywistościTo-
maszstworzyłrównocześniesystem,któryzpunktuwidzeniarozwojumyślifilozoficznej–zmierzającejku
materialistycznemuiracjonalistycznemucelowi–pozostałślepymzaułkiem(sic!)”,Z.Kuksewicz,Zarys
filozofii...,dz.cyt.,t.II,s.214.
