Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
powstanienajwybitniejszychdzieł„polskiejszkołyfilmowej”,stworzo-
nychprzezAndrzejaWajdę,AndrzejaMunka,WojciechaJerzegoHassa,
JerzegoKawalerowicza,KazimierzaKutza.
NiesamąmyślEdwardaAbramowskiego,lecztakżewszystkiejego
ekspresjepraktyczneprzenikaniezachwianeprzekonanie,żecałyukład
rzeczywtymświecieorazcałakonfiguracjaosobyludzkiejmusząulec
gruntownejprzemianie.Układrzeczywtymświecietopoprostuka-
pitalizm,któregoradykalnymkrytykiembyłAbramowskiodlatnaj-
młodszych.Wpływmarksizmuzpoczątkuwydawałsięniewątpliwy,
alekrytycyzmAbramowskiegoniemalał,lecznarastałwmiaręodcho-
dzeniaodmarksizmu.Dośćwcześnieodrzuciłpanującąwówczas,„ne-
cessarystyczną”wersjętejideologii,ponieważniewierzyłwsamo-
czynną„koniecznośćhistoryczną”.AutorProgramuwykładównowejetyki
(1899)byłprzekonany,żedzieło„wyzwoleniaczłowieka”odkapita-
listycznegoukładurzeczymożezostaćdokonanewyłącznieprzez
zmienionychludzi.Wyzwolenietojestbowiemtożsamezuwolnieniem
odwłasności,wyzyskuiegoizmu,atepanująnietylkowświecie
przedmiotowym,aletakżewemocjachiracjachsubiektywnych.Teorię
reifikacji,czylinieuniknionegowkapitalizmieurzeczowieniarelacji
międzyludzkich,postawmoralnychorazideiumysłowych,wtymfi-
lozoficznych,GyörgyLukácsopracowałparędekadpóźniej,azostała
onaspopularyzowanawpołowiezeszłegostulecia,pobudzającmnożące
sięrefutacje„osobowościrynkowej”.EdwardAbramowskibyłprze-
nikliwymkrytykieminstrumentalnejracjonalnościwnaszychumy-
słach,sądzącteż,żejestonamentalnymodwzorowaniempanowania
rynkowejkalkulacjiwświeciekapitalizmu.Zdawałsiętowiedziećdużo
wcześniejodpóźnychrewizjonistówmarksistowskichiniejakosam
zsiebie.Genezajegooryginalnychpoglądówjestzawiłymwęzłembio-
graficznym,którymogętujedyniewspomnieć
4
.
Będącjeszczemłodzieńcem,napisałrozprawęhistoryczno-teore-
tyczną,któramiałabyćpierwszączęściąsyntetycznegowykładuma-
terialistycznegopojmowaniadziejów.Społeczeństwarodoweukazałysię
wroku1890,asąkluczemdotwórczościwłasnejAbramowskiego,nie
tylkowstępem.Idealizacja„wspólnotypierwotnej”,jaknazywali
społecznościpierwotneówcześnimarksiści,stanowiławłaściwiepe-
wienwspólnyimfasonmyślenia:przedhistorycznykomunizmnieznał
4
Por.AndrzejMencwel,Etoslewicy.Esejonarodzinachkulturalizmupolskiego,
WydawnictwoKrytykiPolitycznej,Warszawa2009,rozdział4:Boczasjużnadszedł,
s.101–125.
15
