Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
CzęśćI.Sekularyzacjatradycyjnejmyślispołecznejdotyczącejpojęciazmiany...
Ustrójpolitycznyzescentralizowanegoiautokratycznegoorazcharakteryzującego
sięmałąmobilnościąrólzmieniasięwdemokratycznyimerytokratyczny.Wresz-
cie,wartościspołeczneiprzymiotyosobowościmilitarnej,takiejak:posłuszeń-
stwo,odwagażołnierska,patriotyzmstająsięmniejprzydatnewspołeczeństwie
industrialnym,gdziecenisięinicjatywęosobistą,innowacyjnośćiniezależność
(Sztompka2005,s.107).
NaprzełomieXIXiXXwiekunależyjuż,zdaniemSpencera,odejśćodwo-
jeniekspansjiterytorialnejirozwijaćpokojowąkoegzystencję.Postępspołeczny
prowadzioddemilitaryzacjidouprzemysłowienia.Oczywiściespołeczeństwapo-
siadającechyobydwutypów,takżemilitarne,odziedziczonepowcześniejszych
fazachewolucjiorazwynikającezzagrożeńzewnętrznych.Pomyślnośćczłonkom
społeczeństwaprzynosządążeniadoorganicznegowzrostu,aniekonieczność
poddaniasięjakiemuśprzymusowizewnętrznemu,np.walcezwrogiemzewnętrz-
nym,jaktomiałomiejscewpierwotnejfazieuspołecznienia.Spenceruważał,że
wspołeczeństwiemilitarnymwystępujewymuszonacentralizacjawładzy,która
kontrolujejednostkiiujednolicaichmyślenieidziałania,dostosowującdoswoich
potrzebiuniemożliwiającpostęp.JakipiszeSzacki,analizującPrinciplesofSociolo-
gySpencera:Dswoistecechypsychiczneczłonkówspołeczeństwamilitarnegoto:
konformizm,posłuszeństwo,lojalność,zamiłowaniadorutyny,brakinicjatywy,
oglądaniesięnaautorytety,atakżewiarawto,żeistniejącestosunkisąnaturalne
ijedyniemożliwe”(Szacki1983,s.327).Natomiastspołeczeństwoindustrial-
nestanowidlaSpenceraideał,doktóregoprowadziewolucja-decentralizacja
władzy,poszanowanieiochronaprawjednostek,pluralizmpolityczny,kooperacja
ipartnerstwomiędzynarodowe,migracje,afirmacjazmianyjakowyrazupostępu.
Ewolucjoniściwwiększościwierzyli,żewczłowiekuistniejejakaśwe-
wnętrznasiłakierującasiękupostępowiibędącaczynnikiemsprawczymewo-
lucji.Whistoriitaludzka,naturalnaskłonnośćbywałaosłabianaprzezwarunki
przyrodnicze,geograficzne,polityczne,demograficzne,aczasamitakżeetniczne.
Pojawiłysięrównieżpierwszehipotezydeterminizmutechnologicznegozwią-
zanezrozwojemprzemysłuopartegonawydajnościmaszyn,rozwijanepóźniej
wwiekuXX.Innymczynnikiemewolucji,którystałsięistotnymwątkiemwśród
kontynuatorówmyśliewolucyjnej,byławalkaklas.Orolikonfliktu(walki)pi-
sałjużSpencer,aleodmiennąibardziejrozwiniętąteoriękonfliktustworzyłLu-
dwikGumplowicz,pokazującjednocześniesłabościmyśliewolucyjnej.Zasiłę
napędowąprocesówspołecznychuznałwzajemneoddziaływaniegrup(żywio-
łówspołecznych)wymuszająceciągłyruch(akcja-reakcja).Zwróciłuwagęnako-
niecznośćidentyfikacjiisilnegozwiązkuemocjonalnegozgrupą,niezbędnego
warunkuwalkinajejrzecz.
Myślewolucyjnąipozytywistycznąstarałsiępogodzićzideamisocjologii
humanistycznejipsychologizmuFerdinandTönnies,jedenztwórcówsocjologii
niemieckiej,autorwizjonerskiejiwpływowejksiążkiGemeinschaftundGessellschaft
zkońcaXIXwieku(1887).Starałsięonteżczerpaćzinnychnurtów,takichjakhi-
storyzmczynaturalizm.Uważał,żetrzyważnedyscyplinynaukowe,socjologia,an-
tropologiaipsychologia,mająprawodoodrębnościnaukowej,tymsamymbadań,
