Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.RolanazwiskawhistoriiPolski
nazwisko.Majątekszlachcicamógłzostaćsprzedanylubnabyty,ato
wiązałosięzezmianątytułu,jakimposługiwałsięszlachcic.Podkreślano
jednak,żenazwiskomapełnićfunkcjęidentyfikującą,niekoniecznie
wpołączeniuzjegostałością51.Dlategoteż,Jan-kasztelanpłocki,
wkolejnychdokumentachmógłbyćokreślonyjako:Jan,synJakuba,
JanJakubowski,JannaJadwisinielubJanJadwisiński52.Pojęcienazwiska
oznaczeniunazwywłasnejidentyfikującejpojedynczegonosicielajako
członkadanegorodu(rodziny)istniałojużnapoczątkuXVw.Okreś-
lanojejednakwówczasterminemnimię”53.Początkowonazwiska,
wszczególnościszlacheckie,zaczętotworzyćodnazwyposiadanych
miejscowości,dodającdonichkońcówkę-ski.Dlategonazwiskate
późniejmylnieutożsamianozestanemszlacheckim-K.Nitschpisał:
ndziwnydodziśwnaszychsferachwykształconychpanujenieraz
przesąd:za«polskie»uważasięprzeważnietylkonazwiskana-ski,
rzadziejna-wicz,gdysięzaśzwróciuwagę,żeprzecieżiWilk,Rataj
czyGruchałaczystopolskie,możnausłyszećodpowiedź:notak,ale
tonazwiska«chłopskie»”54.Wobectakiegopodejściaszlachta,uznając
takirodzajnazwiskzawyrazprawdziwejpolskościiwyższościnadin-
nymi,częstozmieniałaswoje,jeślitakiejkońcówkiniemiały55.nUzna-
wanowówczas,żesamaformanazwiskaświadczyłaoprzynależności
dostanuszlacheckiego.Nadanieszlachectwapowodowałozmianęna-
zwiska”56.Wtymcelukaranoteżchłopów,którzyposługiwalisięna-
zwiskamipochodzącymiodnazwiskszlacheckich57.ZdaniemS.Grzy-
bowskiegogłównympowodempowstawanianazwiskwklasieszlachec-
kiejbyłapróbaochronynazwiska,awzasadzieprawadonazwiska,
utożsamianejobecniezochronąfirmy58.
Rozwójnazwiskaniebyłjednakusystematyzowanywpoczątkowym
okresie.Osobazwyższegostanunajczęściejdowłasnejidentyfikacji
używałanazwy,imieniapełnegoiformodnichutworzonychoraz
51S.Grzybowski,Nazwiskoijegostałość..,s.493-494.
52J.M.Zawadzki,1000najpopularniejszychnazwiskwPolsce,Warszawa2002,s.23.
53Z.Kaleta,Nazwisko...,s.22.
54K.Nitsch,Onazwiskachtzw.„polskich”i„szlacheckich”,JęzykPolski1921,nr4,
s.116;cyt.za:R.Rajkowski,Zmiana...,s.40.
55A.Karlikowski,Naszenazwiska,Warszawa2012,s.9.
56P.Dąbkowski,Prawoprywatnepolskie,t.1,Lwów1910,s.99.
57Por.A.Borkowski,Śladaminazwisk,Ciechanów2000,s.12.
58S.Grzybowski,Nazwiskoijegostałość...,s.497.
29