Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
W.Windelband:Normyiprawaprzyrody
27
Najłatwiejjeznaleźć,gdyprzejdziemyodbardziejrozbudowanego
procesusamoocenyjednostkidoprostszegozjawiska,wktórymktośoce-
niadziałaniainnych.Znacznaliczbaelementówprzedstawienia,naprzy-
kładokreślonyzakresdoświadczeń,jestwspólnaróżnymludziom.Mimo
wszystkoopracowanietegomateriałuwjednąpowiązanącałośćprzyta-
kiejróżnorodnościjednostekprzejawiaćsiębędziebardzoróżnie.Kolej-
ność,wjakiejjednostkibudująswedoświadczenia,interes,jakiznimi
wiążą,pewnośćprzypominania,ostrożnośćrozważania,zdolnośćkombi-
nacji1wszystkotoróżnicujeposzczególnejednostkiinapodstawietego
możnawyjaśnić,dlaczegomimotakdużegopodobieństwapsychologicz-
nychprawpowiązaniaprzedstawieniaztychsamychelementówosiąga
siętakzróżnicowanerezultaty.Wszystkieprocesyasocjacji,któredoko-
nująsięwodniesieniudoposzczególnychosób,sąprzyrodniczouwarun-
kowanewsposóbkoniecznywrazzichwymiernymirezultatami.Aletyl-
kojedenztychsposobówpowiązaniamawartośćijestwłaściwy:tylko
jedenodpowiadanormiemyślenia.Jestwprawdziemożliwe,żetennie-
uchronnyprocesspowodujewłaściwysposóbpowiązaniawodniesieniu
dowielujednostek,alejestteżmożliwe,żeniezrobitegowodniesieniu
dożadnejznich.Takjakwniewielkimstopniukoniecznośćpsycholo-
gicznazawierawsobiekoniecznośćnormatywną,czyteżrozstrzyga
onormatywności,takteżzdrugiejstronyprawidłowośćprzyrodyniemal
wykluczamożliwośćwypełnienianormy.Pośródcałejwielościasocjacji
przedstawieniatylkoniewielejesttakich,któremająwartośćnormatyw-
ności.Procesprzyrodymoże,aleniemusiodpowiadaćnormie.Istnieją
takżetakieformykoniecznegopodwzględemprzyrodniczympowiązania
przedstawienia,którewsposóbnieuniknionyzawierająwswychrezulta-
tachbłąd.Zapomocątejsamejkoniecznościprzyrodniczejjedenmyśli
prawdziwie,inny1fałszywie.
Wszystkotojestsamozrozumiałe,wymagajednakgłębokiegona-
mysłu,abywłaściwieująćposzukiwanystosunek.Określoneprzezświa-
domośćlogicznąregułymyśleniaaniniesąwogóleidentycznezprawami
asocjacjiprzedstawienia,wedlektórychmusisiędokonaćkażdemyślenie,
aniniesączymścałkowicieodnichróżnym,leczstanowiąokreślonero-
dzajepowiązania,którewnieuchronnymprocesiesąmożliweopróczin-
nychiodróżniająsięodnichwłaśniewartościąnormatywności.Odszcze-
gółowychwarunkówumożliwiającychkażdąfunkcjęmyśleniazależyto,
czywkonkretnymwypadkuzdarzysięnormatywny,czyteżinnyrodzaj
asocjacji.Znakomityprzykładstanowiprocesuogólniania.Konieczność
asocjacyjnegoprocesuwnosizsobąto,żedwaprzedstawienia,które
wświadomościwystępująrazem,wiążąsiętak,iżpóźniejwzajemniesię
powielają.Wynikaztegozasadnywniosek,żeten,ktodoświadczytreści
jednegoprzedstawienia,będzienadtoresp.następnieoczekiwałtakżetre-
