Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
W.Windelband:Normyiprawaprzyrody
29
dająświadomościnormatywnej,sumieniumoralnemu.Nakazysumienia
moralnegosąformamimotywacji,któremogązostaćwywołanenaturalnie
przebiegającym(naturgesetzlich)procesem,choćzdarzasiętoniezwykle
rzadko.
Podobniesamozrozumiałejestto,żeupodobanieczydezaprobata,któ-
reodczuwamywobecpewnegoprzedmiotuprzyrody,czyteżdziełasztu-
ki,sąnadewszystkopewnymcałościowymdziałaniem,któreskładasię
zwieluposzczególnychuczuć,bardzoczęstojakżeróżnorodnieinie-
uchronniekształtowanychwrozwojunaszegożycia.Aleświadomośćeste-
tycznatowarzyszyświadomościhedonistycznejtylkowtedy,kiedyniektó-
reztychwszystkichnieuchronnychuczućzostanąprzeciwstawionejako
stanynormatywne(normale)przypadkowymstanompotrzebjednostek.
Takżenormaestetyczna,którajestzatemjednympośródwieluinnych
sposobówodczuwania,możepowstaćwnieuchronnymprocesiei1zależ-
nieodokoliczności1zostaćpobudzona,bądźteżstłumionawposzcze-
gólnychjednostkach.
Dlategonormysąrzeczywiścieodróżnioneodprawprzyrody,alenie
stanowiączegośwobecnichobcegoiodległego;każdanormajestraczej
takimpowiązaniempsychicznychelementów,doktóregomożewsprzy-
jającychokolicznościachdoprowadzićnieuchronny,prawnie(gesetzlich)
określony,procesżyciapsychicznego.Podobniejestzwielomainnymi
normami.Normajestokreśloną,spowodowanąprawamiprzyrodyżycia
psychicznegoformąruchupsychicznego.Podobnieprawomyślowe(wję-
zykulogiki)jestokreślonymsposobempowiązaniaelementówprzedsta-
wienia,spowodowanymnaturalnymprzebiegiemmyślenia,zależnieod
występującychwjednostcewarunków,którejednakmożebyćrównież
chybione.Podobnieprawomoralnejestokreślonąmotywacją,która1za-
leżnieodspecyficznychskłonnościjednostek1jestrealizowanajakona-
turalnaaktywnośćwoli.Alerównieżonomożezostaćpogwałcone.Tak
więckażdaregułaestetycznajestokreślonymrodzajemodczuwania,za-
leżnymodstopniapobudzeniajednostkowychludzi,któryjednakmoże
siętakżeniepojawić,bądźteżzostaćwypartyprzezinny.
Wszystkienormysązatemszczególnymiformamiurzeczywistnienia
prawnatury.Systemnormstanowiwybórdokonanyzniemożliwejdo
przejrzeniaróżnorodnościformkombinacyjnych,pośródktórych1zależ-
nieodindywidualnychzachowań1mogąsięrozwijaćprawanaturyżycia
psychicznego.Prawalogikisąwyboremzmożliwychformasocjacjiprzed-
stawienia,prawaetyki1wyboremzmożliwychformmotywacji,prawa
estetyki1wyboremzmożliwychformaktywnościuczuciowej.
Niesprawiatakżetrudnościustanowieniezasady,wedlektórejwe
wszystkichtrzechwypadkachnastępujetenwybórzróżnorodnych,nie-
uchronnychformrozwoju.Aktywnośćprzedstawieniawymagalogicznej
