Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2.WSPÓŁCZESNEPOGLĄDYNAPSYCHOLOGICZNĄORGANIZACJĘFUNKCJIWYKONAWCZYCH
kalorycznegodania,abysięodchudzić.Takąstrategiąmożebyćprogramowanie
zachowanianadrodzesamowzmacnianiaorazkontrolaotoczenia,polegającana
usuwaniuzotoczeniabodźcówwzmacniającychniepożądanereakcje.
Wspopularyzowanejopinii,żeprocesysamokontrolizregułymająnieauto-
matycznyisekwencyjnyprzebieg,jakrównieżantycypacyjny,świadomyoraz
podmiotowycharakter,Nigg(2000)wyodrębniatakżeprocesynieświadomej
kontroli,którenazywaautomatycznymwygaszaniemuwagi(automaticinhi-
bitionofattention).Procesyświadomeprzypisałzaśumiejętnościminimaliza-
cjikosztówmentalnychwzajemnegohamowaniasiękonkurencyjnychreakcji,
pojawiającychsięjednocześniewodpowiedzinajakiśbodziecruchowybądź
poznawczy(efforfulinhibitionofmotororcognitiveresponse).Zbliżonyspo-
sóbkonceptualizacjiprocesówkontroliprzyjęlirównieżinniteoretycy,naprzy-
kładKumadaiHumphreys(2002)orazWegner(za:Maciuszekiin.2006).Ten
ostatninaprzełomielat80.-90.XXwiekurozwinąłkoncepcjękontroliumy-
słowej,która,podobniejakwujęciuwspomnianegoNigga,niekonieczniema
świadomycharakter.Składasiębowiemzdwóchelementów:intencjonalnego
procesuoperacyjnego(wykonawczego)orazautomatycznegoprocesumoni-
torującego.Tendrugijestaktywowanynieświadomieibezwiększegowysiłku
wówczas,gdypojawiasięzamiarumysłowejkontroli,czylirozpoznanezostają
treści,któresygnalizowałybyniepowodzeniewosiągnięciupożądanegostanu.
Słowem,procesmonitorującyregulujewłączanieiwyłączanieprocesuopera-
cyjnego,któryposzukujeumysłowychtreścizwiązanychzpożądanymstanem
umysłu.
NiecoinnegopodziałuprocesówkontrolidokonaliLengfelderiGollwitzer
(2001).Rozróżnilikontrolęustanawianiaceludziałaniaodkontroliprocesów
inicjującychowodziałanie.Przyjęcietakowejdychotomiiuzasadniłybadania
neuropsychologiczne,wktórychuczestniczylipacjencizodmiennąlokalizacją
uszkodzeniamózguizaburzeniamitylkojednegorodzajukontroli.
NeuropsychologicznymodelkontrolipreferująrównieżHoughtoniTipper
(1996),którychzdaniemprocesykontroli,znaturybeztreściowe,spełniająjedno
znajważniejszychzadańformalnych;nadzorująinterakcjępomiędzyprocesami
ozróżnicowanymporządkuprzetwarzania,tj.seryjnymbądźrównoległym(para-
lelnym).Równoległyprzebiegjesttypowynaprzykładdlaprocesówpercepcji,
którejednocześnieprzetwarzająwieledanychzmysłowych,składającychsięna
jedenobraz,podczasgdyseryjnieuporządkowanesąposzczególneczynności
całegoidługotrwałegodziałania.Ponieważpoznawczyiwykonawczyaspekt
zachowaniawomawianymmodelupozostajązesobąściślezwiązane,defekt
kontroliłatwodezorganizujedziałanienawetwówczas,gdypotencjałpoznawczy
isystemwiedzynieodbiegająodnormy.Sytuacjatakaprzypominaklasyczną
ndysocjacjęmiędzytym,cosięwie,atym,cosięrobi”,opisanąwpoczątko-
wejczęścitegorozdziału.WedługHoughtonaiTipperaczłowiek,dziękizdol-
nościkontroli,potrafiwraziepotrzebyhamować(wygaszać)swojereakcjeoraz
nsegregować”docierająceinformacje,dziękiczemuzachowujesięwwybiórczy
39
