Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
go,prócztegozaśpostanowionozacząćpracenadprzygotowaniemnowego
programu.Temugłówniezagadnieniuczołowidziałaczepoświęciliswójwy-
siłekwnastępnychmiesiącach,poczymnowyprogramuchwalononakolej-
nymzjeździewErfurciewpaździerniku1891r.Nowyprogrampostulował
przejęciewładzypolitycznejprzezklasęrobotnicząjakojejgłównezadanie.
Dotegoceluklasarobotniczazmierzaćmiałapodkierownictwemsocjalde-
mokracji,wjednościklasowejzproletariateminnychkrajów.
ZjazderfurckizmieniłnazwępartiinaSocjaldemokratycznąPartięNie-
miec.BędzieonaodgrywałanajważniejsząrolęwIIMiędzynarodówce,
awsamychNiemczechzyskawlatachnastępnychwieluzwolennikówisym-
patyków,takżewśródinteligencji.Walkęztendencjamioportunistycznymi
wpartiitoczonostale,leczzbardzoróżnąskutecznością.Iniemogłobyć
inaczej–niektórzydziałacze,nawetwpływowiiskądinądzasłużenijakopo-
pularyzatorzyteoriimarksistowskiej,kiedyśnawetzdecydowanielewicowi,
lgnęlicorazbardziejkureformizmowiiniechcieliodniegoodstępować.Do
tegoprawegoskrzydłasocjaldemokracjiniemieckiejnależałGeorgHeinrich
Vollmar,deputowanydoparlamentuRzeszyprzezponad30lat.Od1897r.
publikowałartykułyocharakterzerewizjonistycznymEduardBernstein,też
wieloletniposełdoReichstagu,choćkarieręparlamentarnązacząłpóźniej.
NawetAugustBebel,zdecydowanyprzeciwnikrewizjonizmu,niebędziepo
roku1900zajmowałkonsekwentnegostanowiskawróżnychzasadniczych
kwestiach.TaksamoKarlKautsky,jedenzprzedstawicieliliteraturymark-
sistowskiejdoroku1909,potemteżstopniowoodchodziłodwcześniejszych
rewolucyjnychprzekonań.Podjętaprzezwiększośćfrakcjiparlamentarnej
SPD3sierpnia1914r.decyzja,bynastępnegodniapoprzećwojennewnios-
kibudżetowerząduRzeszy,formalniebiorącbyłazaprzeczeniemcałejdo-
tychczasowejoficjalnejliniidziałaniasocjaldemokracjiniemieckiejispotka-
łasięzostrąkrytykąmarksistów.
OdlatdziewięćdziesiątychXIXwiekuscenapolitycznawRzeszyuległa
więcpoważnymzmianom.Mieszczańskiliberalizmnarodowy,wpierwszym
dziesięcioleciuRzeszyfilarpolitykiBismarcka,byłcorazbardziejspychany
doopozycji,naplanpierwszyzaśwysuwałysiępartiekonserwatywne.Wten
sposóbliberalnemieszczaństwo,mimorosnącegoznaczeniaekonomiczne-
go,traciłowpływypolityczne,podczasgdywciążjeszczeopierającysięna
20
NIEMCY.Dziejepaństwaispołeczeństwa1890–1945
