Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŻyciepolitycznewNiemczechstałopodkoniecXIXwiekuciąglepod
znakiemprzewagitradycyjnychsiłkonserwatywnychiliberalnych,leczprze-
wagatastopniowozmniejszałasię,natomiastwzrastałowsiłęstronnictwo
Centrum(katolicy),aprzedewszystkimsocjaldemokracja.Najsilniejszą
podporąRzeszybyłapartiaNarodowychLiberałów,złożonazczęściinteli-
gencjiorazsferfinansowo–przemysłowych.PrzewodzilijejRudolfvonBen-
nigseniJohannesMiquel.Występowalioninarzeczliberalnegopaństwa
prawaibismarckowskiejpolitykizagranicznej.PartiąrządowąbyłateżNie-
mieckaPartiaRzeszy(DeutscheReichspartei),doktórejwchodziliwolni
konserwatyści(Freikonservative)ikręgiagrarno–przemysłowe.Silniejsza,
skoncentrowanagłówniewPrusach,partiaStarokonserwatystówbyłado
Rzeszynastawionakrytycznie.Utworzonaw1876r.nabaziestarokonser-
watywnejNiemieckaPartiaKonserwatywna(DeutschkonservativePartei)
reprezentowałatylkointeresykółagrarnych.Wkierunkuantyrządowym
ewoluowałalewicowoliberalnaPartiaPostępowa(Fortschrittspartei),póź-
niejzwanawolnomyślną,którejprzywodziłEugenRichter.Wopozycjiznaj-
dowałysię:KołoPolskie,Welfowie(zwolennicydynastiihanowerskiej),
Duńczycyiautonomiścialzaccy.CentrumkierowaneprzezLudwigaWind-
thorstaprzetrwałoburzęKulturkampfuipodjęłoograniczonąwspółpracę
zrządem(naprzykładwnowejpolitycegospodarczej).Wmonolitycznym
charakterzepartiizaczęłyukazywaćsięrysy;dogłosudochodziłyżywioły
konserwatywne,reprezentowanem.in.przezśląskąarystokrację(jakhr.
FranzXBallestrem).Różnicewewnętrznepogłębiłysię,gdynapoczątku
XXwiekuwpartiipojawiłsięnurtbardziejdemokratyczny,operującyha-
słem„wyjściazwieży”,sterującykuprzeobrażeniuCentrumwpartięocha-
rakterzechrześcijańsko–demokratycznym.Wsparłygosilnekatolickie
ChrześcijańskieZwiązkiZawodowe.
NiemieckaklasarobotniczazorganizowanabyławWolnychZwiązkach
ZawodowychiwSocjaldemokratycznejPartiiNiemiec(SPD).Obieorgani-
zacjerozwijałysiębardzoszybko;napoczątkuXXwiekuruchzawodowy
skupiałokoło2mlnczłonków,aSPDliczyłaokoło0,7mlnosób.Powyga-
śnięciuustawwyjątkowychjużwpaździerniku1890r.odbyłsięlegalnyzjazd
partiiwHalle,naktórymuregulowanowielespraworganizacyjnych,łącznie
znowymstatutemipewnymizmianamiwstrukturzekierownictwapartyjne-
I.EpokaWilhelmińska
19
