Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wprowadzenie
Założenie,żeposłuszeństwoprawujestdobrezewzględunaspra-
wiedliwośćprawa,jestdziśdaleceniewystarczające.Brakujebowiem
zgody,cojestsprawiedliwe,aróżnicezdańwtejkwestiiwydająsięmno-
żyć.Uzasadnieniaprawapodporządkowanemusząbyćwszakżenadrzędnej
kwestii:czyprzestrzeganieprawajestdobreiwjakisposóbprzyczyniasię
dourzeczywistnianiadobra.Koniecznośćtegopytaniazcałąwyrazistością
dostrzegłPlaton.WPaństwieczytamy:
to,żenajwiększymprzedmiotemnaukijestpostaćDobra,tośczęstosłyszał,
iżeprzezniąto,cosprawiedliweitamdalej,stajesiętym,coprzydatne
ipożyteczne.Iterazmniejwięcejwiesz,żechcęotymmówić,aoprócz
tegoito,żenieznamyjejdostatecznie.Ajeślijejnieznamy,tochoćbyśmy
wszystkoinneinajlepiejznali,wiesz,żenanicnamsiętonieprzyda,
zupełnietaksamo,jakbyśmyposiedlicokolwiek,aDobrabywtymnie
było.Czytyuważasz,żewartoposiąśćwszystko,cotylkoposiąśćmożna,
nieposiadłszytego,codobre?Albomyślećsobiewszystko,copomyśleć
można,tylkonieto,codobre,iwtensposóbniemyślećsobieniczego
pięknegoanidobrego?
Platonnieudzielaprostejodpowiedzinapytanie,czymjestdobro,
alezadającje,relatywizujeuniwersalistycznekoncepcjesprawiedliwości2.
Atoczyniejestjasne,żejeślichodzioto,cosprawiedliweipiękne,to
niejedengotówwybraćito,cosiętylkotakimwydaje,choćbyonoiniebyło
takie;jednakbytorobiłizdobywałizatakiebytouważał,ajeśliodobro
idzie,tojużnikomuniewystarczyzdobyćdobrorzekome,tylkokażdyszuka
istotnego,asamątylkoopinięnatympunkciekażdymawpogardzie?
2Nieprzypisujęideidobrastatusumetafizycznegoprzysługującegopozostałymideom.
Platonwyraźnierezerwujedlaniejszczególnemiejsce,niedającesięująćzapomocąkategorii
metafizycznych(wskazujenatometaforasłońca).Dobro,będącwyznacznikiemwszelkich
praktycznychdążeń,jestzarazemwarunkiemrelacjipoznawczejijejelementów,niedaje
sięwięcsubstancjalizować,wymykasięteżwszelkimpróbomkonceptualizacjiteoretycznej.
Teoriedobramieszcząsię,zgodniezesłynnąmetaforąlinii,wnodcinku”odpowiadającymspo-
sobowimyślenia,nazywanymprzezPlatonadianoia,awięcwychodzącymodokreślonych
założeń.Tegorodzajumyślenienieprowadzijeszczedopoznaniadobra,którewymagamy-
śleniabezzałożeniowego,noesis.Wbrewtemu,comożnabysądzić,ideadobraniepozwala
nadogmatyczneprzyjęcieuniwersalistycznychnorm.Relatywizujeonaraczejtakienormy
istalekażepytaćoichuzasadnienie.Rozważaniaprezentowanewniniejszejksiążcesąwięc
inspirowanePlatońskimPaństwemotyle,oiledystansująsięodróżnychhistorycznychwi-
zjidobra,mającnauwadzeparadokspolegającynatym,żedobrojestzarazempraktycznie
konieczneiniemożliwedoesencjalistycznegookreślenia.
